در دانشگاه صنعتی شریف طرحی به نام «مدیریت سبز دانشگاه» کلید خورده که یکی از وجوه اون مدیریت پسماند هست و گروهی -که من هم یکی از اعضاش هستم- به سرپرستی دکتر اکرم عوامی پیگیر این بخش هست. این طرح دارای بخش های مختلفی است و یکی از بخش های اون «تفکیک پسماند در سلف دانشگاه» هست.
همونطور که در تصویر می تونید ببینید سطل های سه گانه ای برای جداسازی پسماند غذایی، نان و پسماند خشک در سلف دانشگاه شریف وجود داره.
این قدم اولیه خوبی هست برای جداسازی پسماند از مبدا، اما مشکل اینه که همه دانشجوها اقدام به تفکیک نمی کنند و وقتی ستونی از سینی های غذا پر از انواع پسماند جمع میشه و مسئول سلف باید اونها رو تمیز کنه همه اونها رو در یک سطل میریزه.
ما دنبال ایده هایی هستیم که تفکیک پسماند سلف دانشگاه با بیشترین راندمان انجام بشه. دوست داریم از فکرتون استفاده کنیم.
به نظر من بهترین راه حل برای حل مشکل پسماند غذا این هست که خود دانشجو بتونه مقداری از غذا که میل داره رو برداره.
اینکه مسیولین پخش غذا ، برنج یا خورشت رو در ظرف دانشجو می ریزن، خودش بیشترین سرچشمه تولید غذای پسماند هست.
وقتی یه نفر موقع ظهر میره سلف به خوبی می دونه که چه مقدار از برنج یا خورشت میل داره و می تونه به همون میزان در ظرفش قرار بده.
کاری که تو سلف میشه انجام داد اینه که چند تا ظرف کنار جایی که غذا رو میدن باشه؛ دانشجوها بعد از گرفتن غذا اون مقداری رو که فکر می‌کنن نمی‌تونن بخورن، بطور جداگانه ( برنج تو یه ظرف، خورشت تو یه ظرف دیگه) توش بریزن و این می‌تونه یه وعده غذایی باشه برای خیلی‌ها که گرسنه ان ، ضمن اینکه زباله کمتری هم تولید میشه و از اسراف هم جلوگیری میشه.
پیشنهادهایی که @Naahid@Sarah_Ershadi_Nasab مطرح کردند خوبن، ولی فکر کنم دغدغه ی دوستمون تفکیک پسماند هست. پیشتر راجع به مشکلات جلوی راه کشیدن غذا توسط دانشجو و یا جداسازی غذا توسط ایشون بحث شده و مشکلاتی از جنس احتمال آلودگی غذا و یا شلوغی بیش از حد سلف سرویس و حتی نیاز به ظرف های جدید و … داره. بحثش خارج از بحث این موضوع هست.
در حال حاضر، در سلف شریف، مقادیری غذا قبل از دور ریخته شدن حفظ میشه و برای این کار حرکت های خوبی انجام میشه. دوستان بعضی از مشاهدات و تجربه های مربوط به دانشگاه شریف رو در پادپرس مستند کردن. مثلا این پست پر از عکس و توصیف فقط راجع به سلف شریف هست.
شاید سوال اصلی برای ایده پردازی، که افرادی داخل دانشگاه شریف پیگیر اجراش هستن، اینه:
چه جوری میشه توجه دانشجوها رو بیشتر به سطل های تفکیک زباله که داخل سلف شریف قرار داره جلب کرد؟
پیشنهاد
من دیدم که تو سلف شریف، مخصوصا سلف اقاها، میزهایی هست مخصوص تلنبار شدن سینی غذاهای خورده شده! یعنی دانشجوها میتونن بعد خوردن غذا، سینی شون رو همون جا رو میز تلنبار کنن و بعد یه نفر مسئول بیاد و سینی ها رو جمع کنه.
اگه مشاهده م درسته، چرا از جمع آوری این سینی ها و قرار دادن از این جاهای کشویی سینی شروع نکنین؟
چرا این جاهای کشویی خوبه؟ چون افراد مجبورن کمی زمان (در حد چند ثانیه) سپری کنن تا بتونن سینی شون رو داخل جا بذارن، تو همین چند ثانیه میشه توجهشون رو جلب کرد به سطل های بازیافت که در مکان درستی و با پیام تحریک کننده ای قرار گرفتن. در ضمن چند ثانیه معطل شدن باعث میشه صف کوچکی تشکیل شه و افراد برا گذاشتن سینی معطل شن. و احتمال اینکه در این معطلی برن سمت سطل های بازیافت بیشتر میشه.
اگر که اشتباه نکنم دوستان در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران همچین کاری رو انجام دادن به این نحو که ظرفی توی سلف هست که بچه ها اضافه غذاش رو قبل از مصرف داخلش میریزن و غذاهای جمع شده رو در نهایت به یک خیریه میدن.
پیشنهاد فان:
اگر کنار هر دانشگاهی یه مرغ داری باشه و بچه ها اضافه غذاش رو بدن به این حیوانات شاید یک سری تشویق بشن غذا رو دور نریزن.
ظرف های پسماند رو با تصاویری از جوجه و مرغ و خروس تزئین کنین که ادما حس بیشتری به این کار پیدا کنن
ظرف ها رو طوری تغییر بدین که وقتی در ظرف پسماند باز میشه صدای مرغ و خروس بیاد
ابتدای کار و موقع همه گیر کردن عادت تفکیک، ایجاد اگاهی در سطح کل دانشگاه و به صورت مستمر نیاز هست. پوستر، ویدیو، اگهی، … . اگه بتونید مسابقه های ساده ای مثل طراحی پوستر یا مسابقه عکس ترتیب بدید کارتون راحتتر میشه.
1- دانشجو پسماند خود را در یکی از سطل ها می اندازد.
2- هر یک از سطل ها مجهز به مداری است که عبور پسماند را از دریچه آن تشخیص می دهد.
3- یک مانیتور در بالای سطل ها وجود دارد که وقتی پسماند وارد سطل می شود، ویدئویی پخش می کند که یک انسان واقعی در آن از دانشجو بابت تفکیک پسماند تشکر می کند و در ادامه به او می گوید: «میشه در حالی که دقیقا روبروی من ایستادی بهم نگاه کنی؟» در آن لحظه توسط یک دوربین، تصویری از فرد گرفته می شود. در ادامه ویدئو می گوید می توانی کارت دانشجویی ات را بر روی دستگاه (دستگاه تعبیه شده در کنار سطل ها) قرار دهی تا … تومان به اعتبار کارت شما افزوده شود. بر اساس عکسی که از فرد گرفته شده و فناوری پردازش تصویر، عکس با تصویر کارت دانشجویی فرد مطابقت داده می شود و در صورت یکی بودن این دو، شارژ برای کارت دانشجو انجام می شود.
البته شاید نیاز به این همه امنیتی بودن سیستم و پردازش و مطابقت تصویر نباشه.
ورژن ساده تر
1- یک مسئول در کنار سطل ها حضور دارد.
2- دانشجو پسماند خود را به تفکیک در سطل می اندازد.
3- کارت خود را بر روی دستگاه می گذارد تا به اندازه … تومان شارژ شود.
این کار یعنی مجبور کردن افراد به انجام یک رفتار.
با چیدن سیستم به این صورت شاید افراد راهی جز این نداشته باشن و مطابق میل ما عمل کنند اما احتمالا از سیستم ناراضی بشن و تو دلشون بهمون فحش بدن و حتی واقعا هم اعتراض کنن. هان؟
می تونید یه تابلو به صورت ایستاده یا روی زمین قبل از رسیدن بچه ها به محلی که سینی ها رو قرار میدن بذارید و و جلوی هر فلش ضرر/فایده ای که به ازای هر تصمیم به دست میاد، در قالب یک عبارت کوتاه بنویسید. چیزهایی از این قبیل:
و یا مسیر رسیدن به سطل ها رو جذاب کنین.
یا اگه آب سرد کن دارید، سطل ها رو نزدیک آب سرد کن قرار بدین که بیشتر به اون سمت رفت و آمد بشه.
توی سلف دانشگاه علم و صنعت همچین کاری رو انجام دادن وجالبه که من شخصن تا الان به یه همچین رکبی دقت نکرده بودم.
یه نکته ای که من دقیق متوجه نمیشم اینه که @mohifalahi@lolmol دقیقن دنبال چی هستین اینکه بچه ها تهمانده غذا رو با زباله یکجا نریزن؟ اینکه با این مواد چه کنیم؟ چکار کنیم که هر کسی به اندازه خودش غذا بر داره؟
وضعیت موجود: سطل های سه گانه تفکیک در سلف دانشگاه وجود دارند (پسماند غذایی، پسماند خشک و نان)، اما تفکیک وضعیت مطلوبی ندارد.
وضعیت مطلوب: نرخ/راندمان تفکیک از مبدا (Source Separation Rate) به کمک رفتار خود دانشجویان افزایش یابد.
رو این موضوع هم حتما باید کار کرد.
اما به هر حال هر غذایی ممکنه باقیمونده ای از جنس استخوان، پوست لیمو و … داشته باشه که نمیخوایم وارد جریان پسماندهای خشک بشه.
ضمن اینکه میخوایم از پسماند غذایی جمع آوری شده بیوگاز تولید کنیم، پس باید تفکیک در بهترین سطح اش انجام بشه.
تو دانشگاه علوم پایه این کار رو یه موقع استارت زدن. خبری از فحش نبود، اتفاقا بعد از مدتی که یه سطل زباله مخصوص ظرف های پلاستیکی کنار طبقه ها قرار دادن، من که آفرین گفتم تو دلم بهشون.
فقط گاهی که طبقه ها پر میشد و کسی نبود جابجاشون کنه و در نتیجه وقتی ظرفت رو میذاشتی یه ظرف دیگه با ته مونده غذاش میفتاد رو زمین، ممکن بود کسی مورد اصابت بد و بیراه قرار بگیره!
به نظر یه کم زیادی پیچیده شده همون طور که در عنوانش مطرح شده. ورژن ساده به نظرم اکیه. فقط به ازای هر تفکیک چقد قراره تراکنش مالی انجام شه؟ ایا مبلغی از مرتبه چند هزار تومنه یا مثلا ۲۰۰-۳۰۰ تومن؟
راهنماهای محیطی (مخصوصا اگه خلاقانه باشن) و همین طور قرار دادن سطل ها در جای مناسب، خیلی خوبه!
یه مطالعه کوچیک بکنید ببینید بچه ها در سلف در کجاها بیشتر رویت میشن؟! یعنی کدوم نقطه ها هست که در مسیر اکثر افراد قرار داره؟
فکر کنم این بیشتر نیاز به فرهنگسازی داره بعلاوه تجربه من نشون می ده اگه به افراد اعتماد کنیم و بهشون احترام بذاریم این اتفاق به مرور می افته.
تجربه
من مدتی در مالیبل سایپا کار می کردم یه کارخانه ریختگری با محیط خشن و کارگریه زمان نهار که می شد هر کسی می تونست به مسئول کشیدن غذا بگه براش کمتر بریزه و اینکه اونجا مثل هر سلف دیگه ای دو نوع غذا داشت ولی شامل چند قسمت می شد. باری مثال خورشت در ظرف جدا برنج همینطور و در نهایت میوه که این باعث می شد هر کس زمان این رو داشته باشه که یکی فکر کنه آیا این غذا براش کافیه یا کمه و اینکه تعامل کنن با هم بار ها پیش اومد کسی به همکارش گفت که “غذا برای من زیاده تو می خوری یا بگم کم کنه”.
تایم نهار که میشد مهندس ها و همکار های کارگرشون در یک صف غذا می گرفتن و کنار هم غذا می خوردن ولی اغلب مهندس ها ساعت 1 تا 2 برای صرف نهار می اومدن و کارگر ها ساعت12 تا 2 که تقریبن همیشه این دو کنار هم بودن و باعث می شد از هم الگو برداری مثبت کنن. که شاید بشه این رو توی دانشگاه هم پیاده کرد و دانشجو و استاد در کنار هم باشن این کار باعث الگو برداری میشه به نظرم.
من از عادت های دوستانم در مالیبل یاد گرفتم که الان زمان غذا که می شه خیلی راحت به مسئول پخش غذا بگم که برای مثال برنج نریز یا اینکه دو نفر هستیم و خورشت رو بیشتر بده و…
البته همه ی این حرف ها نظر من هست و باید بررسی بشه امکان پذیریش.
الان که دوباره فکر می کنم شاید مجبور کردن آدم ها به یک عمل درست هم کار بدی نباشه!
به نظرم اگه طراحی جای سینی های غذا طوری باشه که سطحی وجود نداشته باشه و سینی ها به صورت عمودی در جاشون قرار بگیرند که آدم ها مجبور باشند سینی رو قبل از گذاشتن خالی کنند نتیجه خوبی می گیریم. هان؟
در کنار این هم می تونیم عوامل جلب توجهی برای سطل های تفکیک قرار بدیم.
هنوز نمیدونم اما ظاهرا نمی تونیم از جریان مالی اداره امور تغذیه برای این کار استفاده کنیم.
باید خود سیستم مدیریت پسماند جریان مالی ای ایجاد کنه که البته می کنه (تا جایی که می دونم ماهی حدود 500 هزار تومان) و اگر بخوایم، باید از اون جریان مالی برای مشوق ها استفاده کنیم.
در کنارش تجربه ی @Mehrdad_Roshan هم جالب توجه بود، این تغییر که اساتید تمام وقت ها در سلف دانشجوها غذا بخورن احتمالا خیلی ساده نباشه، ولی اگه بتونین در ابتدای برنامه، برای یه مدت محدودی دسته-دسته از اساتید به بهونه های مختلف دعوت کنین که در سلف دانشجوها غذا بخورن و بعد با انجام جداسازی زباله های غذاشون الهامبخش دانشجوها باشن، فکر کنم شدنیه:
مثلا سری رویدادهایی ترتیب بدید به اسم «ناهار صمیمانه با دانشجوها» و در هر روز گروه های کوچک ده نفری از اساتید رو دعوت کنید بر روی میزی مرتب داخل سلف دانشجوها غذا بخورن. و قبلش از ایشان درخواست کنین حتما نکته های مربوط به جداسازی زباله ها رو رعایت کنن. اگه همه اساتید رو بخوایم حساب کنیم احتمالا ۱۰-۲۰ روزی چنین رویدادی رو دارید، یه کم هزینه داره ولی وقتی دانشجوها استاداشون رو ببینن، احتمال اینکه راحت تر تغییر رو بپذیرن بیشتره.
.