فکر میکنم امار دقیقی در مورد تعداد مختلف زبانها و لهجه هایی موجود در ایران وجود نداشته باشه. از اون بدتر اینکه، هیچ اماری در مورد تعداد نفراتی که در حال حاضر قادر به صحبت کزدن یا فهمیدن اون زبان مشخص هستند هم به کل قابل دسترسی نیست.
این یه علامت خطر خیلی بزرگ هست، چرا که تعداد زیادی از زبانها و گویش هایی مناطق مختلف ایران با فوت اخرین بازماندگان به کل از بین خواهند رفت. بنابراین خیلی خوبه که چالشی برای حفظ این زبانهایی قدیمی برپا کنیم. چطور میشه زبانهایی قدیمی و ناشناخته ایران رو حفظ کرد.
متاسفانه نسل پدران و مادران ما بی دلیل به خیلی از ما زبانهایی محلی خودشان را یاد نمی دهند مثلا خیلی از خانواده‌هایی ترک زنجانی با فرزندشون فارسی صحبت میکنند. بنابراین شاید یک روش همین باشه، که پدران به فرزندانشون این زبان رو یاد بدهند.
شاید بشه با فیلم و عکس گرفتن از پیرمرد پیرزنهایی که این زبان رو بلدند کمک‌کرد تا حداقل منابعی از این زبانها باقی بماند.
شما چه راه حلهایی پیشنهاد میکنید و فکر میکنید چطور میشه ظرف یک ماه یه گام بزرگ در این راه توسط پادپرس برداشته بشه؟
در حد حفظ زبان مادری و انتقال اون از یه نسل به نسل های بعدی خیلی با این موضوع موافقم. ولی تاکید روی زبان مادری رو در حد گسترده طوری که باعث حذف زبان مشترک بین اقوام و فرهنگ های مختلف بشه، نمیپسندم.
ایده برای چنین چالشی
با توجه به اینکه اکثر زبان ها و گویشها و لهجه هامون، در صحبت مشخص تر هستن تا در نوشتار، اگه چالشی هم بخواد تعریف بشه بهتره صوتی-تصویری باشه تا نوشتاری. از اون طرف، پادپرس فضای نوشته و متن هست تا صوت و تصویر. برا همین مطمئن نیستم بشه چالش پادپرسی از دل ماجرا درآورد.
فعلا از یکی از دوستان که میدونم دغدغه ی زبان مادری رو دارن، به همفکری راجع به این موضوع دعوت میکنم @saeid1، تا ذهن‌ها کمی گرم شه … .
بله کاملا متوجه هستم که غالب گویشها و زبانهایی که موجودن رو نمیشه در غالب نوشتار اورد و شایدم یکی از دلایل در معرض انقراض بودنشونم همین باشه و میتونیم با طراحی یه چالش و با استفاده از ابزارهایی ارتباط اجتماعی مثل پیام رسانها و غیره به ساختار طراحی کنیم که با استفاده زیر ساختهایی موجود بشه به این مقوله کمک کنه.
نگهداری از زبان در دنیای امروز که جهان دهکده ی کوچکی شده است؛ بسیار دشوار است. دلیل اصلی دشواری آن هم این است که بشر امروز به سوی تک زبانی شدن پیش می رود و مشتاق است برای پیشرفت و ارتباط موثر، از زبانی واحد استفاده کند. من در منطقه ای کوچک چند زبان می شناسم که تفاوت لهجه نیستند بلکه زبان مستقل هستند و ریشه در زبان های قدیم مانند پهلوی و دیگر زبان های کهن دارند. حفظ این زبان ها چند پیش شرط دارد:
نیاز است برای این زبان ها لغت نامه نوشت.
ادبیاتی در این زبان ها پدید آید تا حفظ شوند.
جامعه آماری استفاده کننده از این زبان ها به حدی باشد که بتوان هزینه ای برای نگهداری این زبان ها صرف کرد.
به نظرم آزادی های مدنی در این حوزه مفید خواهد بود از قبیل ممعانت نکردن در اسم گذاری مثلا تورکی مغازه ها یا فرزندان یا حمایت دولت از فرهنگ های غیر فارسی با اوردن ان زبان به محیط اموزشی و عمل کردن به اصل ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی و همچنین تغییر این نگرش تک بعدی که زبانهای غیر فارسی خطری برای رشد زبان فارسی هستش اگه این نگرش در غالب قشر روشن فکر فارس ایجاد بشه کم کم مردم عادی هم این حق رو رسمیت میشناسن . راهکارهای تاثیرگذار که خود ان جامعه مثلا جامعه کورد یا کورد تورک بتونه زبان و هویتشو حفظ کنه به نظر من از پخش کتابهاس تورکی در اذربایجان گرفته تا ترجمه کتاب های روز دونیا به تورکی یا در صحنه سینما تولید محتواهای با زبان تورکی یا دوبله انیمشین به زبان تورکی این کارها خیلی موثره چون اولا اون ذهنیت غالب که همه چی بدون زبان فارسی نمیشه رو به چالش میکشه و در ثانی این کار باعث رشد فرهنگ های ایرانی و افزایش همبستگی ملی میشه برخلاف اون نگرش محافظه کارانه که اهمیت به مسله اتنیکی باعث افت روحیه ملی میشه من خودم راهکار یه شبکه سراسری به زبان تورکی که تولید محتوا به زبان تورکی کنه - مدارس و اموزش پرورش نحوه نوشتن و اموزشو بر عهده بگیره و انجمن های مردم نهاد در این حوزه هم موثرن ناشر های چاپ کننده کتابهای تورکی و از همه مهمتر اگه دولت این حق رو به رسمیت بشناسه خیلی شتاب میگیره این حرکت
بعد یه فرق اساسی بین نگرش شما و من هس شما از لحجه ها و گویش ها حرف میزنین حفظ گویش و لحجه عملا یه کار سختی هس چون مثلا لری یه گویش از فارسی هس یا مازنی لحجه هس و لحجه چون زبان مستقلی نیس و الفبا ندارد ولی زبانهای مستقل در ایران کوردی تورکی عربی هستن برای زبانهای مستقل میتوان سیستم اموزشی تعیین کرد چون اولا شمار لحجه و گویش خیلی زیاده و از این رو نمی توان برای این همه گویش کاری کرد و در ضمن اگر شما از لحجه حرف میزنین خوب زبان تورکی هم گویش ولحجه متفاوتی داره مثلا ترکی اذری با ترکی قشقایی یا ترکی ترکمن ها یا کوردی هم اینطور هس به نظر من ما باید برای زبان مستقل هزینه صرف کنیم چون لحجه های زبان فارسی با توجه به اینکه اون زبان مستقلشون تدریس میشه زیاد در خطر نیستن ولی ما اینجا کلا زبان های مستقل داریم که تدریس نمیشن
بله می‌شود اما اصلا کار راحتی نیست. می‌شود لیست کتاب‌هایی که به زبان ترکی نوشته شده‌اند را بنویسید؟ چند فرهنگ واژگان در این زبان وجود دارد؟ چند پایان‌نامه و پژوهش درباره این زبان نوشته شده؟ چند معلم می‌شناسید که به ادبیات ترکی مسلط باشند؟
در مورد زبان کردی که زبان مادری من است، به جرات می‌توانم بگویم که متون زیادی وجود ندارد بنابراین تدریس چنین زبانی در مدارس بسیار دشوار است. اگر هم ممکن باشد، معلمی را نمی‌شناسم که بتواند زبان کردی را به درستی (به صورت آکادمیک) تدریس کند.
به نظر من قبل از این که بخواهیم عجولانه یک زبان را وارد مدارس کنیم، باید ابتدا فکری برای منابع، کتاب‌ها و پرورش معلم‌هایش کنیم. به عنوان یک نمونه ناموفق می‌توانید وضعیت زبان انگلیسی را ببینید. زمانی که معلم خوب ندارید نمی‌توانید آموزش داشته باشید.
اضافه بر این، حفظ یک زبان به منابع ثبت شده نیاز دارد. مثل زبان فارسی که به لطف شاهنامه، مثنوی معنوی و سایر آثار زنده نگه داشته شده است. دقیقا این تفاوت ایران با کشورهای شمال آفریقا است که امروزه به زبان عربی صحبت میکنند.
من اطلاعاتی راجب منابع زبان کردی ندارم ولی برای منابع ترکی حداقل ما اشعار شاه ایسماعیل صفوی نسیمی فضولی شهریار اشعار نادر شاه یا کتب دده قورقود مث شاهنامه کتاب افسانه ای خلق ترک (قبایل ایل ترک اوغوز) همه ترکی هستن بعدشم برادر شما خیلی اصرار به اکادمیست ها دارین الان رشته زبان و ادبیات ترکی و کردی در دانشگاه تا مقطع لیسانس هس همین افراد میتونن بعدشم الان خود من چندین کتاب خوندم راجب دستور زبان ترکی اذری و استانبولی ولی این مهارت را در محیط دانشگاه فرا نگرفتم و مطمنم افرادی مث من در جامعه کرد و ترک زیاد هس که برای زبان مادریشون از جان مایه بزارن و منتظر کارهای سیستمی ننشستن و اینکه شما کمبود منابع رو دلیلی برای شروع نکردن میدونی به اطلاعتان میرسانم تاهمین حکومت قاجار دستخط شاهان قاجار هس نامه به زبان تورکی پس میبینی که به خاطر دولت و اهتمام ان باعث شده این همه تولید محتوا در زبان فارسی شده اگه در طول این جهل سال اگه یک هشتم بودجه زبان فارسی برای تولید کلمه برای تاجیکستان و افغانستان صرف تولید محتوا در زبان ترکی یا کردی میشد الان این حرف شما مطمنا نبود به نظر من باید از یه جایی استارت زد . شما و من از زمانیکه چشم باز کردیم شنیدیم حافظ سعدی اصلا به شما و من فرصت اشنایی با اثار تاریخی زبان خودمان نداده شده و این عدم اگاهی باعث شده از پتانسیل های زبان خودمان غافل بمانیم
بچه ها تمام ایده هایی شما خوب و عالی بود ولی خوب الان‌کاربردی نیست چون این ایده ها رو باید دولتها شروع کنند. در واقع هدف من این بود که فرض کنید در حال حاضر تنها بازمانده یه زبان یک پیرمرد نود ساله در یک روستایی دور افتاده باشد. حال چطور باید مانع از مرگ این زبان شد؟
اگر چنین افرادی بودند الان حداقل یک موسسه زبان کردی یا ترکی می‌داشتیم به جای این که منتظر باشیم که کسانی به کمک‌مان بیایند. حرف زیاد است اما کو عمل؟
خب این همه سرمایه‌دار ترک داریم که در تهران برج می‌سازند و در بازار تهران میلیارد برایشان پول خورد است. چرا یک موسسه زبان ترکی تاسیس نمی‌کنند؟ مگر چه قدر هزینه دارد که ۱۰ یا ۱۰۰ ادیب ترک‌زبان را دور هم جمع کرد؟ خود شما که ادعای حفظ زبان مادری دارید در راستای حفظ این زبان چه گام‌هایی برداشته‌اید؟ بدون شک اگر من به اندازه شما برای زبان مادری حنجره پاره می‌کردم، الان حداقل دانشجوی رشته ادبیات بودم و گامی برای حفظ زبان کردی برداشته بودم.
متاسفانه ما خیلی راحت دیگران را متهم میکنیم اما خودمان نشسته‌ایم و دست روی دست گذاشته‌ایم تا شرایط درست شود. فقط حرف مفت!
با بخشی از انتقادات شما موافقم حق با شماس ولی شما منو گفتین که چه کارهایی کردم برای زبان مادری خودم ما در دانشگاه تبریز در کانون اذربایجان شناسی دوره های اموزش زبان ترکی اذری برای دانشجویان رایگان میزاشتیم یا مراسم شب شعر ترکی در سالن میزاشتیم با پخش تراکت هایی به زبان ترکی مثلا اطلاع رسانی میکردیم حادثه سیل رو با زبان ترکی تسلیت میگفتیم یا کلاس های اشنایی با تاریخ معاصر اذربایجان یا بحث میتولوژیکی اقوام ترک به زبان ترکی سعی داشتیم دانشجویان مشتاق را با گفتمان هویت طلبی اشنا کنیم یکی از بهترین کارهای ما مراسم بزرگ نمایشگاه کتاب اذربایجان در دانشگاه بود که همیشه مسولین دانشگاه به خاطر اون نگاه امنیتی سنگ اندازی میکردن ما کتاب کودکان و کتاب های جدید رو به زبان ترکی از موسسات میگیرفتیم و در کنارش کتاب های فارسی هم بود راجب بحث هویت اهمیت تاریخ از این قبیل و انصافا هم با افزودن المان های فرهنگ اذربایجانی از قبیل موسیقی و فولکولور و قوپوز دانشجویان زیادی با موجودیت اذربایجان و گفتمان هویت طلبی اشنا میشدن و تمام کارهای ما در چارچوب اساسنامه و منشور دانشجویی بود حتی تاریخ اسلام و نقش امپراتوری های ترک در گسترش دین اسلام هم ما تلاش میکردیم اما اینکه چرا این همه سرمایه گذار موسسه زبان کردی یا ترکی نمیزنن شما پیشنهاد میکنم به حرف دل یک فعال کرد یا ترک گوش کنین انقد سنگ اندازی میکنن انقد برچسب های ناروا از قبیل پان بودن یا قومیت گرا میزنن و این نگاه شوونیستی را کلا در کشور ما صدا سیما نهادهای تصمیم گیر بازتولید میکنن که عملا اکثر مردم عادی نسبت به این قضیه محتاط هستن سرمایه گذار هم اینطور دولت انقد در این زمینه بدقولی کرده که به نظر من مقصر اصلی دولت هست و داداش گرامی برای حفظ زبان کردی شما لازم نیس دانشجوی رشته ادبیات بشی فقط کافی هس با تاریخچه زبان کردی المان های فرهنگ کردی من جمله رقص کردی یا لباس کردی مطالعه داشته باشی و بتونی یک نفر از جامعه خودت چه فارس چه ترک چه کرد را متقاعد کنی که حق تحصیل به زبان مادری و اشنایی با تاریخ و فرهنگ خود از اولیه ترین اصول دموکراسی و انسانی هس حتی از نگاه اسلامی هم مورد پذیرش هس ولی من انگشت اتهامو به سمت برخی ملی - مذهبی راسیسم فارس میگیرم که با چتر تمامیت خواهی و توتالیتاریسم اقوام غیر فارس را که ایرانی هستن استحاله میکنن
اصلا کافی نیست. همه این‌هایی که گفتید را دانشجویان فارسی‌زبان هم انجام میدهند. اگر می‌خواهید زبان‌تان را حفظ کنید باید گام‌های جدی‌تر و عملی‌تری بردارید نه کارهایی که همه دانش‌جوها در تمام جهان انجام میدهند.
با وجود این که من ویراستار پادپرس هستم، اما این متن شما ویرایش نمی‌کنم تا آینه عبرتی باشد برای افراد دیگری که ادعایی دارند اما خودشان اصول پایه ادعاهایشان را رعایت نمی‌کنند. زبان فارسی زبان مادری شما نیست و اندکی درک میکنم اگر علائم نگارشی را رعایت نکنید. با این حال امیدوارم شما که دغدغه زبان دارید، حداقل در نگارش ترکی این علائم را که به خوانده شدن متن کمک میکنند رعایت کنید.
من باز هم به سوال اصلیم نرسیدم. فرض کنید الان شما یه پیرمرد نود ساله که اخرین بازمانده یه زبان هست. الان شما چه استراتژیی برایی حفظ این زبان خواهید داشت. لطفا از فکرهای بلند مقیاس خارج بشید و تو این زمینه ایده بدید
برای حفظ اجتماعی زبانهای محلی و حتی زبانهایی با گویشوران گسترده‌تر نمیتوان کاری کرد. لوکوموتیو جهانی شدن با سرعت بالا مردمان مختلف رو از نظر فرهنگی و زبانی یکپارچه خواهد کرد که با وجود برخی معایب و سختی‌ها ، در مجموع اتفاق خوبی است. اما میتوان این زبانهای محلی رو به صورت آکادمیک حفظ کرد. تهیه دایره‌المعارف فرهنگی ، لغتی و تاریخی میتونه به ضبط و ثبت این زبانها کمک کند تا بعدها در صورت لزوم در اختیار محققین قرار بگیره ولی هیچ وقت منجر به احیای این زبانها نمیشه.
ما در جامعه ای زندگی میکنیم که مسائل اصلی همیشه به حاشیه رانده شده، و مسائل فرعی در متن هستن میخام یه نمونه از بیهودگی حدادعادل وارگی بودنو براتون بگم ، من موقع نوشتن پایان نامه استاد گفت دستور العمل وزارت علوم هست که کلمات بیگانه باید ویرایش شود لذا در تمام پایان نامه من کلیه عبارت انتقال حرارت را انتقال گرما کردم ولی ان استاد کوته فکر نمیدانست که انتقال هم بیگانه هس من فقط یک برگ از 80 برگ پایان نامه را میخاستم ترکی بنویسم و از پدرمادرم تشکر کنم استاد موافقت نکرد حالا میبینی اینا ادمایی هستن با نقاب انسان دوستی و هم وطن حتی تحمل یک برگ از زبان مادری من ندارند
اقا واقعا با حرفتون موافقم الان زبان ما ترکی هست که یه زبان شیرین و قوی که سومین زبان قوی در دنیاست حساب میشه ولی متاسفانا متاسفانه مادران عزیز گرامی روی اورده اند به فارس کردن بچه هایشان ببینید همه چی سر جایشچرا بچه ها را فارس میکنید اخر چرا؟؟؟؟؟واقعا چرا زبان مادری رو بهشون یاد نمیدید؟الان اگه ترکی با همین زوال سقوط کنه شاید در اینده دیگه چیزی نمونه و در یک قرن بعد دیگه نابود بشه اقا بیایید پدرا مادرا اگه ترک هستید بچه هاتونم ترک کنید اقا کاری نکنید فرهنگ اصیل ترکی در ایران نابور بشود
اقا نظر بنده اینه که اموزش و پرورش بیاد تو مناطقی که ترکی حرف میزنند به بچه ها هم ترکی درس یاد بدهند نه با زبانی غیر از زبان خودشان اقا ما اقلیت نیستیم که به ما گوش ندهید اکثریتیم چرا ظلم میکنید به بچه هایمان بخدا دیده ام بچا ها وقتی به اول ابتدایی میروند کسانی که زبان مادریشان فارسی نیست خیلی به مشکل برمیخورند من حتی خودم در اول دبستان دیدم من که فارسی نمیدانستم معلم از من دو نمره کم کرد چون سوالی که از کتاب پرسید ترکی گفتم و ان زمان معلم از من چند نمره کم کرد حرف من ان نمره نیست حرف من بچه هایی است که زبان مادری شان فارسی نیست اقا الان تو کشور سوئیس این مشکل حل شده تو مناطق ایتالیایی نشین ایتالیایی درس میدند تو مناطق فرانسوی نشین فرانسوی درس میدهند تو مناطق اسپانیایی نشین اسپانیایی درس میدهند حتی در خود کشور ای همسایه ما هم این مشکل حل شده است ولی متاسفانه ما حل نمیکنیم این مشکل را الان در کشور سوییس چهار زبان رسمی وجود دارد در کشور ما چرا این کار انجام نشود؟!
نابودی زبان به منظره نابودی هویت و فرهنگ یک مکان است.
باید برنامه هایی برای حفظ زبان مادری در استان های آذری زبان پیاده شود ( آذربایجان شرقی و غربی ،اردبیل ،زنجان و …).
تلویزیون: نمایش تبلیغات به زبان آذری( حتی اگر آن تبلیغات فارسی باشند) . دوبله فیلم ها به زبان آذری ( مثلا یک فیلم فارسی را دوبله کنند و پخش کنند در شبکه های استانی. می دانید که خیلی ها فارسی بلد نیستند و نیازی هم ندارند که یاد بگیرند). قبل از اجرای برنامه ها (آشپزی ، بحث و گفت و گو) باید متن رو از قبل آماده کرد و واژگان فارسی رو از آن برداشت و معادل آذری آنان را به کار برد . پخش کارتون ها به زبان ترکی. دوبله فیلم های داخلی و خارجی به ترکی( با کمترین استفاده از واژگان بیگانه).این همه شبکه فارسی چند تا هم شبکه ملی ترکی بگذارید.
جامعه: مثلا در بازار نام مغازه ها رستوران ها نام اشیا به زبان ترکی نوشته شوند .
مدارس و دانشگاه: آموزش صددرصدی زبان ترکی و تدریس درس ها به زبان ترکی و چاپ کتاب های درسی به زبان ترکی.استفاده از استادهای ترک زبان(بهتره که ورود افراد غیر آذری زبان را محدود محدود کنند). اجبار چند واحد کلاس زبان ترکی در دانشگاه ها.
دادن مجله به زبان ترکی. روزنامه به زبان ترکی.همایش به زبان ترکی.
تاسیس صدرصدی فرهنگستان( البته برای خود واژه فرهنگستان باید معادلی آذری پیدا کرد).کار این بخش خیلی مهمه چون باید علاوه بر پیدا کردن، یک کار بکند تا مردم از آن استفاده کنند.البته میتوان واژه ها یا اصطلاحات پیدا شده را در مدارس و دانشگاه ها هم آموزش داد.
نوشتن نام مکان ها یا تابلوهای راهنما علاوه بر فارسی و انگلیسی به زبان ترکی هم نوشته شود.
درخواست یا بخشنامه صحبت به زبان ترکی در همه جا.بیمارستان موزه(نوشتن متون موزه به ترکی)مدرسه خانه پارک و… .
تغییر نام امکان به ترکی
و خیلی چیزهای دیگه که خیلی باید بهشون فکر بشه و هزینه زیادی می برد . البته می شود با همکاری چهار استان آذری زبان و… این مشکلات را حل کرد .
مثلا شهر ابهر استان زنگان دیگر مردم اشتیاقی به زبان ترکی ندارند ( در واقع اشتیاق دارند ولی خجالت میکشند! ) ولی باید به زبان مادری خود صحبت کنند. به نظر من که این شهر لقب دروازه آذربایجان را دارد بهتر است خیلی قوی تر و محکم تر روی این موضوع در این شهر بحث شود و جدی تر گرفته شود.
اقا واقعا راه کارهات عالی بودن
دوزدن تورک اوغلی سان
از شما خواهش میکنم این ایده ای که در مغز داری خجالت نکشی و با بقیه هم به اشتراک بگذاری و هر کسی هر فامیلی داری هر دوستی داری به ان بگویی ایشالله که گفته هات حقیقت پیدا میکنند
یاشاسین اذربایجان یاشاسین انا دیلیم یاشاسین تورک ملتی یاشاسین ایران
ممنون.