تئوری انتخاب(درآمدی بر روانشناسی امید)
نوشته ی دکتر ویلیام گلاسر
ترجمه ی دکتر علی صاحبی
ویلیام گلاسر، روانپزشکی است که از چارچوبهای متعارف روانپزشکی فاصله گرفته است. او اصرار دارد که راهکار بسیاری از مشکلات ما انسانها، در اصلاح رفتارها و انتخابهایمان نهفته است و نه استفاده از داروهای شیمیایی.
او معتقد است که هر چه «مرکز کنترل درونی» در انسانها بیشتر تقویت و تثبیت شود، مشکلات و چالشهایشان در زندگی کمتر خواهد شد.
گلاسر نگرش روانشناسی رایج را روانشناسی کنترل بیرونی (External Control Psychology) یا روانشناسی بروننگر مینامد.
نوعی نگاه که به فرد میآموزد ریشه و راهکار مشکلاتش را در بیرون از خود جستجو کند:
- آن کارمند من را عصبانی کرد و من سرش فریاد زدم.
- همسرم از من حمایت کرد و من انگیزه بیشتر پیدا کردم.
- شرایط اقتصادی نامساعد است و من امید برای فعالیت اقتصادی ندارم.
همهی جملههای بالا یک ساختار مشترک دارند: اتفاقی در دنیای بیرون روی میدهد و با تحت تأثیر قرار دادن ذهن و جسممان، ما را برمیانگیزد تا پاسخی در برابر آن نشان دهیم.
روانشناسی کنترل بیرونی باعث میشود که رفتارهای تشویقی و تنبیهی و تلاش برای کنترل دیگران، شدت پیدا کند.
او در فصل اول کتاب نظریه انتخاب ، در شرح علت نیاز به یک روانشناسی جدید چنین میگوید:
پیشفرض عملیاتی روانشناسی کنترل بیرونی این است که:
افرادی را که کار اشتباه انجام میدهند، تنبیه کنید، تا آن کاری را که شما فکر میکنید درست است انجام دهند.
سپس به آنها پاداش دهید تا الگوی رفتاری جدید را حفظ و تثبیت کنید.
این پیشفرض غالبِ الگوی ذهنی اکثر افراد روی این کره خاکی است.
روانشناسی با تعریف روانشناسی کنترل بیرونی به عنوان الگوی ذهنی که منتقد آن است، به نوعی جایگاه خودش را نیز مشخص میکند.
در مدل او که آن را نظریه انتخاب (Choice Theory) مینامد، منشاء رفتارها، احساسات و انگیزههای انسانها، انتخابها و رفتارهای هر فرد و تحلیلهای درونی او در نظر گرفته میشود.
نیازها و احساسات پایهی انسان
از جمله فصلهای کلیدی کتاب نظریه انتخاب، فصل دوم کتاب است که در آن گلاسر به نیازها و احساسات بنیادین انسانها میپردازد.
این فصل از آن جهت مهم است که در نظریههای رفتاری، تعریف نیازها پایهی تحلیل رفتار قرار میگیرد و بر این اساس، بخش مهمی از آنچه در ادامهی نظریه انتخاب مطرح میشود، بر مبنای مفروضات گلاسر در این بحث است.
نیازهای پایه انسان بر اساس مدل ویلیام گلاسر:
- زنده ماندن و بقا
- عشق و تعلق خاطر
- قدرت
- آزادی
- تفریح