طبقۀ متوسط به چه سمتی حرکت می‌کنه؟

[Suhrawardi (محمّد)]

داشتم مصاحبه با علی‌اصغر سعیدی [جامعه‌شناس] دربارۀ اثر تورم مزمن روی اجتماع رو می‌خوندم که این پاراگراف نظرم رو جلب کرد:

طبقه متوسط و به‌طور کلی، مردم پس از انقلاب، سعی کردند از طریق رجوع به سرمایه‌های فرهنگی از قبیل افزایش تحصیلات، جایگاه خود را در قشربندی اجتماعی تغییر دهند و موقعیت‌های بهتری به دست بیاورند. البته سیاست‌های دولت نظیر محرومیت‌زدایی و ارائه سهمیه‌های مختلف کمک کرد و سبب شد طبقه متوسط نسبت به قبل از انقلاب رشد کند و حتی می‌بینید که برخی از گروه‌های طبقه متوسط سنتی هم تا اندازه زیادی نسبت به گذشته مدرن‌تر شده‌اند. منظورم از مدرن شدن طبقه متوسط این است که وقتی این طبقه فرهنگی شکل می‌گیرد، اعضای آن نسبت به گروه‌های کم‌درآمدتر یا پایین جامعه، فرهنگ‌های متعالی‌تری دارند از سوی دیگر، آنها انتظار دارند که بتوانند سرمایه فرهنگی خود را به سرمایه اقتصادی تبدیل کنند. وقتی این اتفاق نمی‌افتد، آنها با فقر مضاعفی درگیر می‌شوند. به بیان دیگر، این گروه‌ها به سبب رکود اقتصادی در فشار عجیبی قرار می‌گیرند که به نظر من این فشار شاید برای این گروه‌ها نسبت به سایر گروه‌ها خیلی وحشتناک‌تر باشد. برای مثال، وضعیت دهک‌های پایین درآمدی آنقدر بد است که با شکل‌گیری رونق اقتصادی، شیوه زندگی‌شان چندان تغییر نکند. اما گروه‌هایی که بیشتر صدمه می‌بینند، همین طبقه متوسط است که انتظار داشت با سرمایه فرهنگی بتوانند زندگی خود را تغییر دهند. در عین حال، اگرچه، طبقات فقیر و به‌ویژه آن دو دهک پایین درآمدی در چرخه فقر قرار دارند. اما استمرار این رکود اقتصادی، میزان طردشدگی اجتماعی آنها را بیشتر می‌کند و امکان اینکه آنها بتوانند جایگاه خود را تغییر دهند، کاهش پیدا می‌کند و این مساله را به‌ صورت استمرار طرد اجتماعی یا طرد اجتماعی پایدار در ایران می‌توان نشان داد.

برام سؤاله که طبقۀ متوسط که به عنوان شکل‌دهندۀ خواست‌های عمومی در نظام‌های دموکراتیک شناخته می‌شه، در سال‌های آتی به چه سمتی می‌ره؟ ده ساله که رشد اقتصادی نداشتیم و با این وضع تا 1400 رشد مثبت اقتصادی نخواهیم داشت. دهۀ شصتی‌ها دارن به آستانۀ 40 سالگی نزدیک می‌شن. تحلیل‌ و آمارها نشون می‌ده نیمی از اون‌ها وضع خوبی ندارن. بحران اخیر هم باعث می‌شه بخشی از نیمۀ اوّلی‌‌های دهۀ هفتاد هم به همین گروه بپیوندند. مثلاً مسکن‌دار شدن برای کسی که ارثیه خاصی نداره، موکول به دهه‌های آینده می‌شه. تازه اون‌هایی که شغل دائم دارند. فکر می‌کنید چه اتفاقاتی محتمله؟ دورادور که به بشکۀ باروت می‌مونه.