تفاوت حقیقت و واقعیت یک بحث فلسفی است. تاریخچه ی این بحث تقریبا به سده های پنجم ششم قبل از میلاد برمی گردد. آن زمان که گروهی موسوم به سوفَسطاييان در بین مردم یونان به ویژه جوانان تبلیغ می کردند که « هرکس هرآنچه احساس می کند درست است بنابراین حقیقت واحد وجود ندارد و شناخت حقیقی امکان پذیر نیست»
در برابر این نظر فلاسفه از جمله ارسطو ایستادند. او تلاش کرد با مدون کردن علم منطق از هر چیزی تعریفی ارائه نماید و اثبات کند که حقیقت واحد وجود دارد و شناخت حقیقی از راهی غیر از حواس (عقل) قابل دست یابی ست…
با توجه به فلسفی بودن بحث این دو واژه در واژه نامه های غیر فلسفی اصولا دارای تفاوت معنایی نیستند. مثلا Longman کاملا مترادف ذکر کرده است. با وجود عربی بودن هر دو واژه فرهنگ لغت های عربی هم تفاوتی ذکر نکرده اند. اما فرهنگ اصطلاحات فلسفی معانی مختلفی را برای حقیقت آورده و از واقعیت تمییز داده است.
در تفاوت حقیقت از واقعیت با توجه به جنس موضوع مطالبی را می توان در کتب و متون فلسفي یافت؛ نتیجه ی مختصری از بررسی که به عمل آوردم ذکر می کنم(اصل بحث بسيار مفصل ست؛ مثلا بررسی از نظر مفهوم یا مصداق/بررسی در معرفت شناسی یا هستی شناسی/ بررسی در علم منطق و قرار گرفتن در نسب أربعه و…)
فلاسفه در تعریف این دو واژه حدود و ثغور هر يك اختلاف نظر دارند به همین دلیل در برخی حوزه ها در معنای حقیقت و واقعیت تمییزی قائل نشده اند. در حوزه ای که آن ها را متفاوت می بینند تفاوت هایی را ذکر کرده اند که به مهم ترین آن ها اشاره می کنم:
۱. واقعیت به امور محسوس و مادی تعلق دارد که با حواس درک می شوند(مثلا مباحث علوم طبیعی و تجربی) اما حقیقت به امور غیرمادی مربوط می شود که با عقل قابل درک هستند(مانند مباحث فلسفی)
بر همين اساس افلاطون در نظريه ي معروف تمثيل غار عالم ماده را واقعيت مي داند و عالم مُثُل را حقيقت.
٢. واقعيت ها متغيرند اما حقايق ثابت و غيرقابل تغييرند.(مانند علم ماده و عالم مثل)
٣.حقيقت امري بديهي و اثبات شده است اما واقعيت قابل ترديد.
اين ويدئوي چند دقيقه اي نظريه تمثيل غار رو به زبان بسيار ساده به تصوير مي كشه:
