شینزو آبه به زودی میآد ایران برای میانجیگری. ترامپ هم قبل‌تر به ژاپن سفر کرده و به این میانجیگری نظر مثبتی داره، از شرط‌های 12 گانه‌اش عقب‌نشینی کرده، در عین حال دیروز دو هلدینگ بزرگ پتروشیمی [فارس و تاپیکو] که ارزآوری زیادی دارن رو تحریم کرد، گرچه بخشی‌شون قبل‌تر هم به‌نوعی تحریم بودن و تحریمِ این صنایع مثل نفت که با نفت‌کش جابه‌جا میشه نیست ولی ضربۀ بدی به شرکت‌های فروشنده و فایننسه.
علی الظاهر اوضاع ترامپ به اون خوبی که تصور می‌شد نیست، معاملۀ قرن اوضاع خوبی نداره. با کرۀ شمالی به سرانجامی نرسیده، جنگ تعرفه‌ها هم دوباره شدت گرفته و به اقتصاد جهانی ضرر رسونده به شکلی که تخمین رشد اقتصادی سال آینده حدود 1 درصده. ایران هم اوضاع خوبی نداره. کسری بی‌سابقه داره می‌زنه بالا و احتمال شُک ارزی توی نیمۀ دوم سال 98 وجود داره. رهبر هم مخالف هرگونه مذاکره‌ست. اروپا هم هیچ‌کاری نکرده، اینستکس هم روی هواست. دولت در شکننده‌ترین وضع ممکنه.
حالا با این وضع به‌نظرتون گفت‌وگوها روی چه محوری خواهد بود؟
نکاتی که در مورد اقتصاد جهانی گفتی مفید بود ولی ممکنه ارزیابی متفاوتی داشته باشیم. میشه از چند جنبه به داستان نگاه کرد:
آیا ایران الان تاثیری در بازار نفت داره؟ تقریبا میشه گفت خیر. داده‌های اخیر نشون میده که ایران برای تاثیر بر بازار نفت، باید هزینه سنگینی بپردازه و تقریبا در حال حاضر قادر به پرداخت این هزینه نیست، تمایلی هم نداره.
آیا ژاپن میتونه پیشنهاد اقتصادی مفیدی داشته باشه؟ بسیار بعیده. ژاپن اساسا کشوری نیست که تمایلی به همکاری دوجانبه در اقتصاد کشور دیگه‌ای داشته باشه، شاید با کمی دقت در فضای اقتصادی-تاریخی نگاه کنین که این کشور نوعی ناسیونالیسم ذاتی داره (در واقع یکی از پایه‌های پیشرفتش همین هست) که اون رو از سرمایه‌گذاری موثر در خارج منع میکنه.
چه چیزی میتونه در این بین باشه؟ من فکر میکنم مسئله پیشنهاد جدید نیست، مسئله اطمینان به طرف ایرانی هست. میشه خوش‌بین بود که ایران احتمالا پیشنهادهای جذابی دریافت کرده و تلویحا قبول کرده ولی نیاز به اطمینانی بالاتر از کشورهایی مثل عمان یا عراق داره. ژاپن احتمالا همین تضمین برای مذاکره جدیتر هست.
اگر این اتفاق نیوفته چی میشه؟ من فکر میکنم این برگه، یکی از بالاترین برگه‌هایی هست که آمریکا رو کرده. عملا چیزی قبل از حضور خود ترامپ میشه در نظر گرفت. اگر نتیجه حاصل نشه، احتمالا وضعیت بسیار سخت خواهد شد و ترامپ سیاست خودش در مورد ایران رو به بولتن میسپاره.
یوسف‌جان، نکات بسیار خوبی رو مطرح کردی، من هم چند نکته به ذهن‌ام می‌رسه که مطرح میکنم، امیدوارم بحث‌های خوبی شکل بگیره.
موافقم که ایران در بازار نفت تأثیری نداره ولی به شکلی علنی اتفاقات اخیر نشون میده که وارد سیاستِ جدیدی شده. اگر شرایط از این بغرنج‌تر بشه تصورم میکنم که رهبر عالی حاضره ریسک تنگۀ خلیج‌فارس رو به‌جون بخره، امیدی به دولت نداره، اروپا رو هم یک‌مشت وحشی شیک‌پوش می‌دونه، خطر تنظیم پالایشگاه‌های مشتری‌های ایران به نفت‌های دیگه هم باعث شدت و سرعت عکس‌العمل ایران میشه. امّا برسیم به ژاپن. این کشور در سال 2017 روزانه 4 میلیون و 142 هزار بشکه نفت روزانه خرید می‌کرده یعنی حدود 6.1 درصد کل واردات نفت. اقتصاد ژاپن به اندازۀ قبل قوی نیست و شکنندگی‌هایی داره، تلاش‌شون برای تغییر نرخ بهره و زامبی‌بانک‌ها شهرۀ عام و خاص‌ه، می‌دونم 270 هزار بشکۀ وارداتی از ایران قابل جایگزینی‌ـه، هرچند هزینه داره، ولی به هزینۀ ناشی از جریمۀ آمریکا می‌ارزه.
در مورد پیشنهاد اقتصادی موافقم، فارغ از مسائل اجتماعی، از لحاظ اقتصادی هم نفع خاصی براشون نداره، بانک‌های ایران استاندارهای جهانی رو ندارن، بازل 3-4 اجرایی نشده، در واقع اگر درست حساب‌رسی بشن، خیلی‌هاشون ورشکسته‌اند. ناترازی بودجه هم نشون میده که دولت توی نکول‌ه. فایننس در بهترین حالت - بعدِ برجام یا قبل از اون - مثل قرارداد میدان آزادگان به اشارۀ آمریکا لغو شد، چه برسه به الآن که اوضاع این‌قدر افتضاح‌ه و تحریم‌های SDN کار هر شرکتی رو می‌سازه.
من چندان خوش‌بین نیستم. خودم تصور میکنم، صحبت‌های حول محور امنیتی شکل بگیره، حد و مرزها مشخص بشه که مانع درگیری بشن یا ته‌اش مبادلۀ زندانی کنن. بعضی‌ها تصور می‌کنن نظام به طور رتوریک توی نقش پلیس بد/خوب داره از اروپا بد می‌گه یا مخالف هرگونه مذاکره‌ست ولی با شناختی که من دارم فکر نمی‌کنم در نهان هم طور دیگه‌ای باشه.
اون‌ها امیدشون از داخل ایران رو از دست دادن. شورش‌های زمستان 96 نیم‌چه امیدی بهشون داده بود که الآن ندارن‌اش. حلقه سخت‌تر و سخت‌تر می‌کنن تا کلنگی‌ترین شکل ممکن. توی نظرسنجی‌ها ترامپ اوضاع خوبی نداره.
سیاست ایران طی چند روز اخیر مشخص شده و ایران با وجود شرایط فعلی مذاکره نمیکند. ترامپ درخواست مذاکره میکند ولیکن فضای فعلی (جنگ اقتصادی) را متوقف نمیکند در نتیجه احتمال اینکه آبه به منظور میانجیگری وارد تهران میشود کاملا دور از انتظار است هرچند که پیام تکراری مذاکره امریکا را مطرح خواهد کرد (ممکن است امتیازاتی مطرح کند ولیکن مقبول واقع نخواهد شد).
ایران با وجود ادامه مقاومت ، میداند که نباید بیش از حد امریکا را تحریک کند ؛ در مقابل امریکایی‌ها نیز میدانند تشدید فشارها بر ایران میتواند تنش را از کنترل خارج کند.
به همین دلیل احتمال زیاد آبه به منظور کنترل تنش وارد تهران خواهد شد و پیام امریکا مبنی بر اینکه پنتاگون هیچ گونه هدف و طرحی برای بمباران ایران ندارد را به مقامات تهران منتقل میکند در مقابل از مقامات تهران میخواهد از هرگونه تحرک نظامی در خلیج فارس و اعمال محدودیت و مسدودسازی تنگه هرمز خودداری کنند.
به عبارتی احتمالا شینزو آبه بحث ایجاد خط تلفن قرمز مستقیم بین تهران _ واشنگتون را مطرح خواهد کرد (یا حداقل ایجاد خط تلفن قرمز مستقیم در منطقه خلیج فارس به منظور کنترل بحران). اما از میزان تنش بین ایران و امریکا کاسته نخواهد شد.
عینا وضعیتی مشابه امریکا و شوروی ، یا خط تلفن قرمز واشنگتون _ پیونگ یانگ در دستور کار خواهد بود تا طرفین در لحظات حساس با تماس مستقیم بتوانند جلوی وقوع بحران عظیم‌تر را بگیرند.
