خار داشتن، ویژگی خاصی هست برای گیاهان، دلیل و کاربرد خاصی داره؟
برا کاکتوس که به جا برگ، تیغ دارن؛ تیغ یه روش دفاعی برا گیاه هست و در ضمن باعث حفظ آب هم میشه. تو بقیه گیاها چون برگ وجود داره، دیگه حفظ آب جز ارزش های تیغ نمیشه.
دفاع در برابر چی، شرایط خاص محیطی، مثل همون که شما گفتید، در برابر خشکی؟
آیا بحث دفاع یا حفظ بقای گیاهان در برابر جانوران، هم مطرحه؟
دلیلش اینه که اونایی که خار نداشتن باقی نموندن! احتمالن خورده شدن قبل از اینکه به سن باروری برسن. اونهایی که خار داشتن کامل یا بخشیشون باقی مونده و تونستن با تولید مثل صفت خار داشتن رو به نسلهای بعد هم منتقل کنن. اما از نظر آناتومی (ساختار گیاه)، خارها میتونن تو مکانهای متفاوتی رشد کنن (مثل ساقه، برگ، ریشه یا جوانه) و منشا متفاوتی هم داشته باشن، مثلن منشا برگی داشته باشن یا منشا ساقهای (یعنی برگ تغییر شکل یافته باشن یا ساقهی عوض شده). بسته به موقعیت و منشاشون، خارها شکلهای متفاوتی هم دارن، جالبه که تو انگلیسی تا حد خوبی انواعشون تفکیک میشن و اسم متفاوتی دارن، ولی تو فارسی متاسفانه فقط خار داریم!
تو عکس قشنگی که گذاشتین، به نظر میرسه منشا خارها ساقهای باشه، البته من گیاهشناس نیستم و ممکنه اشتباه کنم. خارهای ساقهای وسطشون آوند دارن (برعکس خار گل سرخ) که جدا کردنشون از گیاه رو سخت میکنه. یجورایی خار گل سرخ رو که میکَنیم انگار زگیلش رو کندیم (ارتباط رگی نداره)، اما خار این رو که بکَنیم انگار انگشتش رو قطع کردیم!: ی ارتباط کامل رگی-آوندی داره.
نقش کمتر مطرح خار، محافظت از قسمتهای رشد کننده یا مهم گیاه (مریستم) در برابر تغییرات شدید دما (کاهش یا افزایش) با ایجاد سایه یا محافظت در برابر سرماست.
ولی خیلی از گیاهان باقی موندن که خار ندارن. یعنی میخواید بگید اونها با گذر زمان منقرض میشن؟
راستش من همیشه با این توضیح های ساده ی تکاملی مشکل دارم! منظورم به جمله ی شما نیستا، در حالت کلی حس میکنم در علوم زیستی چه اتفاق X رخ بده و چه نقیض X رخ بده در هر دو حال میگیم به خاطر تکامل بود!
این خیلی جالب بود. اسم meristematic cells رو قبلا شنیده بودم که نوعی سلول های بنیادی گیاهی اند. میشه اینو بیشتر توضیح بدین که خار به این سلول ها چه ارتباطی دارن؟
خیلی جالبه. خار چه طور باعث حفظ آب میشه؟
در مورد برگ درکش آسون تره.
مسائلی که گیاهای مناطق مختلف باهاش درگیر هستن متفاوته، همینطور راهکارهایی که براش پیدا کردن (چون راهکارها تصادفی به وجود میان و الگوی از قبلی وجود نداره).
در مورد خار یکی از نظریههایی که وجود داره اینه که اولین بار توی گیاهای مناطق خشک که منابع برای رشد سریعشون محدوده بروز پیدا کرده. فرض کنید گیاهی تو منطقهی خوش آبوهوایی خوراک نوعی گیاهخواره. این گیاه احتمالن -چون منابع کافی در اختیار داره- سرعت رشدش رو افزایش میده، تا گستردهتر بشه یا زودتر به سن بلوغ برسه. این مسئله احتمال خورده شدن قبل از تولید مثل رو کاهش میده. اما گیاهی که توی منطقهی خشکه به منابع دسترسی نداره. پس باید دنبال راههای دفاعی دیگهای بگرده. تقریبن تمام کاکتوسهایی که تو مناطق گیاهخوار دار وجود دارن خار هم دارن، اونایی که ندارن (اگه وجود داشته باشن اصلن)، باید ببینیم چه راه دفاعییی به وجود آوردن. معمولن دفاع شیمیایی دارن، یعنی سمی هستن.
مریستمها بخشهایی از گیاه هستن که سلولهای بنیادی (توانایی تقسیم به تعداد نامحدود دارن و میتونن به انواع سلولها تبدیل بشن) توشون متمرکز شدن. انواعی از مریستمها وجود دارن، مثلن مریستم راس ساقه! این مریستم که مسئول افزایش طول ساقه هست، هورمونی رو در طول ساقه به پایین میفرسته که به بقیهی مریستمهای جانبی (مسئول شاخهزایی) اجازهی رشد نمیده. برای همین هرس کردن نوک شاخهها باعث پهن شدن درخت میشه! یا اگه گیاهی تو خونه دارین که میخاین پر شاخ و برگ بشه، کافیه جوونههای نوک شاخهش رو با نوک ناخن قطع کنید. (این قسمت صرفن به دلیل جالب بودن گفته شد.)
اینکه میگم خارها میتونن منشا متفاوتی داشته باشن یعنی مریستمهای متفاوتی با تقسیم سلولی و تمایز باعث به وجود اومدن اونها میشن. مثلن خاری که منشا ساقهای داره، از مریستم جوانهی جانبی به وجود اومده. برای همین میتونه برخی ویژگیهای شاخهها رو هم از خودش نشون بده و مثلن دو شاخه بشه خودش!