تو طول روز پدر و مادرا از بچه ها میخوان که سرشون رو از تو گوشی دربیارن و یه کم تو اجتماع باشن!
اتفاقا تو جمعی از دوستان بودم که معتقد بودن پدر و مادرشون همه چیز رو تو تلگرام و … دانلود میکنن و تا ساعت ۲ شب تو یوتیوب فیلم می بینن و حجم اینترنتشون رو تموم میکنن!
مشکل دوم رو به نحوی بین خودم و پدرم حل کردم. به این صورت که چون پدرا معمولا علاقمندن خبرا رو زودتر بشنون و تحلیل بقیه رو بخونن یه اکانت توییتر ساختم براش که حالا دیگه کمتر یوتیوب میره. 
اما واقعا یه سوال مطرحه. که اگه از افراد بخوایم صبح تا شب تو شبکه های اجتماعی نرن جایگزینمون براش چیه؟
شاید بگیم خب کتاب بخونن! ولی میدونیم اگه قرار بود کتاب بخونم خب میخوندم و نمیرفتم تو تلگرام. شاید بگیم برن باشگاه و …
شبکه های اجتماعی دارن خوراک مطابق ذائقه ما تولید میکنن. اگر نه احتمالا هیچ وقت جذبشون نمیشدیم. یعنی صرفا به خاطر دوستانمون نیست که تو شبکه های اجتماعی هستیم. هرکدوم از ما تو گروهها و کانال های زیادی عضویم. احتمالا سلبریتی هایی رو فالو میکنیم. و مثال هایی از این دست.
حالا با همه این توضیحات (هرچند پراکنده) سوالم رو تکرار میکنم: وقتی از افراد میخوایم که سرشون رو از گوشی دربیارن، چه جایگزینی برای شبکه های اجتماعی داریم؟
خروجی مطبوعم (به ترتیب اولویت):
۱) این مسئله به اندازه کافی به مسائل ریز تر تبدیل بشه (ینی هر سوالی که به ذهنتون میرسه که بخشی از این مشکل رو شفاف تر میکنه بپرسید.)
۲) آیا حاضرید یه هفته بدون شبکه های اجتماعی زندگی کنید؟ ینی تمام اکانت هاتون رو دی اکتیو کنید و به زندگی ادامه بدید. تو این یه هفته چطور زندگی خواهید کرد؟ (احتمالا یه خروجی مطلوب این هست که الان برید این کار رو بکنید و یه هفته بعد بیاید از تجربتون بنویسید. این احتمالا خیلی خوشحالم خواهد کرد.)
۳) دلیل خودتون رو از صرف کردن زمان تو شبکه های اجتماعی بگید.
۴) اگه تو شبکه های اجتماعی زمان زیادی صرف نمیکنید راه حل جایگزینتون چی بوده. (بجز این که گوشیمو عوض کردم و گوشی ساده دارم!)
خوب من همین الان کار دارم و باید بشینم پای لب تاب، و یه ساعت قبل از تلگرام و پادپرس اومدم بیرون که صبحانه بخورم و بعد بشینم سرکارم، اما به هوای اینکه یه سوال ساده و غیر ضرورب از دوستم پرسیده بودم و منتظرش نمونده بودم برگشتم که جواب اونو ببینم، الان کشیده شدم به پادپرس ببینم راجع به پستی که گذاشته بودم، نظری داده شده یا کلن چه خبره!به همین سادگی میام و میرم و به ازای هر انگیزه و کار کوچیک کلی وقت، مصرف میشه. به خاطر همین روزهایی که ساکتم و فقط در این دو فضا فقط مطالعه میکنم، راحت ترم. هرچند واقعا نمیتونم از نوشتن و فرستادن پیام هایی که مناسب میدونم و یا حفظ و ادامه دادن تعاملات بپرهیزم.
حالا اینکه
چرا اینقدر این شکل از تبادل اطلاعات و افکار و احساسات، ضروری شده یا بنظر میرسه؟
مثلا امروز یه لحظه از فکرم گذشت، ای کاش کار من مرتبط با این شبکه ها بود که وقتی براشون وقت میذارم، کارام زمین نمونه.
ولی خوب اینم باشه باز نیازهای دیگه اینجوری برطرف نمیشه، مثلا تعاملات واقعیمون رو چه کنیم، نیازهای اولیمون رو چطور برطرف کنیم؟
مثلا اینکه فقط با لب تاب تلگرام برم یا بسته اینترنتی داشته باشم که ساعت های مشخصی از روز، قابل استفاده باشه رو هم امتحان کردم، اما جوابگو نیست، چون مثلا وقتایی از روز مثل وقتی از کار برمیگردم و خسته ام برای چک کردن، سطحی مناسب تره.
حالا چیزی که فعلا تونستم عملی کنم اینه که به هیچ وجه به شبکه های دیگه وارد نشم، چون بیشتر ازین نباید و نمیتونم وقت بذارم.
چیزی که در جمع ها کمک کنندست، شاید راه انداختن بازی یا بحث های داغ یا کارهای یدی باشه، یا مثلا چیزهای ساختنی مثل مکعب روبیک و . . . دم دست افراد بذاریم.
شاید فک کردن به ابزاری از دنیای تکنولوژی که کنار همه این شبکه ها، نصب بشه و ما رو رصد کنه و بهمون زمان های مهم را یادآوری کنه یا محدودمون کنه یا رفتارهامون رو اصلاح کنه واقعا لازم باشه، یعنی با ابزاری از جنس خود این ابزار، خودشون رو تحت کنترل بگیریم.
پس من دیگه میرم و قبل از رفتن حالا واقعا احساس نیاز پیدا کردم که برم به موضوع تکنولوژی تو نظرسنجی رأی بدم.
میشه بدونم دلیل واقعی این رفتار چیه؟ چه چیزی باعث شده که پدر/مادر‌ها احساس نگرانی کنن از این قضیه؟ ببین، کاملا حق میدم به موضوع، فقط می‌خوام بدونم دلیلشون واقعا فقط اینه که فکر میکنن شبکه‌های اجتماعی (به عنوان یک مجموعه) و در یک کلام بد هست؟ یه چیزی مثل زفتاری که زمان بچگی ما در خصوص ویدئوگیم‌ها داشتن؟
این مشکل دوم راستش به نظرم نه تنها مشکلی نبوده (حداقل در خصوص مثالی که از پدرتون زدین) بلکه بیشتر یک نوع پاک کردن صورت مسئله بوده. گرفتن اخبار جدید و به روز بودن که عملا خواست مردم آگاه هست. ولی از قرار نگرانی بیشتر سر مصرف ترافیک اینترنت گران و بی‌کیفیت و…، هست. و خوب توی این شرایط هم تنها دو گزینه برای برخورد داریم (که شبکه‌های اجتماعی جزئی از اونها نیست)، یا مصرف کننده رو گول بزنیم که ترافیک کمتر مصرف کنه، یا به صورت صنفی به مسئولش شکایت کنیم که…. خوب توی این وضعیت هممون عملا اون راهی رو انتخاب میکنیم که زورمون بیشتر به مخاطبش میرسه.
چیزی که گفتم صرفا یه مثال برای نشون دادن موقعیت هست. ما زمان زیادی رو داریم تو شبکه های اجتماعی صرف میکنیم. آیا همه استفاده هامون در جهت مثبت هست؟ دارم راجع به خودم در درجه اول و اطرافیانم در درجه دوم صحبت میکنم. بخشی از زندگی روزانه مون رو اختصاص دادیم به چرخیدن تو محیطی و تو بهترین حالت آموختن چیزهایی که شاید واقعا کارایی لازم رو تو زندگی مون ندارن. شاید من اشتباه فکر میکنم و دارم قضیه رو از خودم به بقیه تعمیم میدم. واسه همین علاقمند هستم تجربه دیگران رو هم بشنوم. موارد زیادی هست که تو محیط کار شخص تمرکزش از کار برداشته میشه و داره مطالب یه کانال رو میخونه. علاقمندم بدونم چرا تو شبکه های اجتماعی چرخ میزنیم؟ و اگه میگیم چرخ نزنیم پس چیکار کنیم؟
این هم تعریف مشکل نبود مثالی بود از جایگزین. اگه یوتیوب رو از پدرم میگیرم چی به جاش میدم؟ اگه نسبت به چیزی انتقاد داریم و معتقدیم باید عوض شه باید راه حل جایگزین بدیم. اما الان من حتی دنبال راه حل جایگزین نیستم و لیست خروجی مطلوبم رو به ترتیب اولویت نوشتم. خروجی مطلوب اولم شناخت مسأله هست به صورت جزئی. بنابر این خروجی مطلوب اولم شکستن مشکل به چندتا مسئله قابل فهم و قابل بررسی و اندازه گیری هست.
یکی از دلایل زیاد چرخ زدن در این فضاها، هم میتونه این باشه که فرصت و برنامه و پول برای تفریحات سالم تر کم داریم یا کم اختصاص میدیم، مثلا انقد سرمون رو با کار و درس و . . . شلوغ کردیم که به جای دور هم جمع شدن با دوستان و فامیل، فقط باهاشون ارتباط مجازی داریم، شاید بگید سرجمع بیشتر وقت میگیره ولی خوب خیلی از وقتای مرده هم با ارتباط های مجازی قابل استفادست. این فقط یه مثاله.
یه مشکل میتونه این باشه که قابلیت همزمانی با انجام کارهای دیگه هنوز وارد این حوزه نشده. برای مثال، قبلا میشد از طریق رادیو یا تلویزیون از رویدادها مطلع شد و وهمزمان به کارهای روزمره رسید. اگر که بشه، این خاصیت رو به نحوی اضافه کرد، میشه از تبعات این مسئله کاست.
مهمترین چیزی که از طریق شبکه اجتماعی مورد نظرم نصیبم شده دسترسی به اجتماع و آدمای مختلف و مطالب مفیدی بوده که قبلا باید کلی میرفتی کتاب پیدا می کردی به مکان های مختلف می رفتی تا آدم مورد نظرت رو (مثلا الان افکار و نظرات آدمایی مثل تاج زاده و بازرگان و…خیلی راحت تر برای ما شهرستانی ها در دسترسه) پیدا کنی تا نظریاتش رو بشنوی و یا بری تا دکه روزنامه فروشی یا بری جستجو کنی تا فعالین عرصه مورد نظر رو پیدا کنی (آشنایی با جمعیت امام علی یا فعالین محیط زیست) تا اول بشناسی و بعد اگر دوست داشتی ادامه کار بدی با اونها… خب از این جهت ها خیلی به سرعت و تجزیه تحلیلم کمک کرده.همینطور گپ و گفتگو هم با دوستان دور و نزدیک خیلی بهتر شکل می گیره (هر چند باید حواسمون باشه دیدار و رفت و آمد را جایگزینی نیست!)
اما یه وقتایی واقعا باعث شده زمانم رو از دست بدم و کارای مفیدی که می تونم انجام بدم رو زمین می مونه. بنابراین جز روزهای تعطیل روزهای دیگه فقط دو ساعت آخر شب میرم و استفاده می کنم.
به نظرم شاید جایگزینی برای شبکه های اجتماعی نباشه و : ما خودمون باید بر اساس نیازهامون برنامه بریزیم و استفاده کنیم. مگر اینکه تکنولوژی بتونه محدودیت های مکان و زمان رو بشکنه 
فکر کنم متوجه شدم، دیدی که از مشکلمون با شبکه‌های اجتماعی داری تعریف می‌کنی، تأثیرش روی پایین آوردن راندمان مفیدمون هست (البته اگه اشتباه نکنم). که خوب شدیدا موافقم که استفادهٔ اشتباه (اعتیاد وارانه) میتونه تاثیر منفی بیشتری داشته باشه. محمدرضا شعبانعلی پست کاملی دربارهٔ تجربهٔ شخصی خودش روی این موضوع داره. این موضوع روی رفتار خود من هم صدق میکنه. ولی حداقل برای من مواقعی بیشتر بروز میکنه که برنامهٔ منظمی برای طول روزم نداشته باشم.
ولی یه بحثی که هست اینه که خود مفهوم شبکه‌های اجتماعی، یا ابزار‌هایی که توی این دسته بندی قرار می‌گیرن به خودی خود مشکلی ایجاد نمی‌کنن. درسته که من به عنوان مصرف کننده هم می‌تونم با سوء مصرف از اون برای خودم مشکل ایجاد کنم، یا با اون به بقیه آسیب برسونم . و یا حتی در ابعاد گسترده‌تر، ارائه کنندهٔ اون ابزار، به حریم خصوصی تجاوز کنه. ولی به نظرم این دال بر مضر بودن اون ابزار یا مفهوم اصلی نیست.
به هر حال، با این دید اگه برگردیم به سوال اولت که «چه جایگزینی برای شبکه‌های اجتماعی داریم؟» از دید ابزاری، خوب جواب هیچه! فناوری‌های شبکه‌های اجتماعی تازه اول راهشون هستن و مطمئنا تأثیر خودشون رو روی فرهنگ و تاریخ دنیا خواهند داشت. تاریخ بدون پیدایش چرخ رو میشه تصور کرد؟ جایگزینی براش هست؟ اما از دید کاربری، به عنوان ابزاری که کمکمون کنه وقتمون رو به صورت مفید‌تری صرف کنیم، بسته به هر شخص، میشه دنیا دنیا موضوع جایگزین معرفی کرد. مثلا برای آدمایی که دوست دارن از هر چیزی یه لیست داشته باشن، شاید این منبع جای خوبی برای شروع باشه.