واسه منی که در حوزه جامعه شناسی تخصصی ندارم، به نظرم تقریباً به همه موضوعات میشه از دید اجتماعی نگاه کرد. ولی جدای از این گستردگی موضوعی، چجوری میتونم امروز حداقل به دنیای اطرافم از دید اجتماعی و جامعه شناسی نگاه کنم؟ و چند تا سوال بکر از توشون در بیارم؟
البته من هم در این باره تخصص ندارم و فقط در حد نظر می‌ذارم.
جامعه شناسی یه علمه، علمی به وسعت فیزیک. و سخت بشه به این سوال جواب تمیزی داد.
در مسئله‌های جامعه شناسی، لازمه «انسان ها» وجود داشته باشن و اگه هم مطالعه‌ای انجام میشه در قالب مطالعه و تاثیر اون مسئله بر روی جمع انسان‌هاست. مثلا مجازات اعدام، تجاوز، خودکشی، سقط جنین، … .
شما میتونی سقط جنین رو از نظر روانشناسی یا بیولوژی هم بررسی کنی. در هر دو، تاثیر این کار روی ذهن یا جسم مادر بررسی میشه. ولی در مطالعه جامعه شناسی، ممکنه اثر وجود داشتن چنین چیزی رو روی تحول و سلامت جامعه مطالعه کنی.
شاید بهتر باشه یه حوزه مشکل مشخص شه، و در اون باره راجع به مسائل ممکن بحث کرد. مثلا معضل آلودگی هوا یا مشکل تجاوز به کودکان کار رو فرض کنیم و ببینیم چه جوری میشه از دید جامعه شناسی به چنین معضلی نگاه کرد.
یکم شاید بد نباشه به لفظ علم در معنی عام اون نگاه کنیم تا دقیقا بشه فهمید هر تیپ علمی چه خروجی داره. علوم تجربه گرا مثل پزشکی، بیولوژی شیمی و … فلسفه داده گیری و تحلیل کیفی داده ها رو دارن. معمولا پس زمینه این علوم شناخت خروجی هست و نه اصول حاکم بر سیستم. علوم تحلیلی مثل فیزیک، برخلاف اون بسیار به اصول حاکم بر سیستم نگاه میکنن و شناخت خروجی کمتر اهمیت داره. علوم مهندسی بیشتر به نحوه کنترل و استفاده از داده برای خروجی بهتر نگاه میکنه، به همین خاطر شناخت اصول، یا فهم خروجی اهمیت چندانی نداره.
اینکه دیدگاه غالب بر جامعه علمی چی بوده و الان چی هست نیاز داره کمی به قدرت و موفقیت علوم هر دسته نگاه بشه و توانائی تکنیکال در زمان خاص. در اوایل قرن بیست، موفقیتهای فیزیک تقریبا تمام علوم رو تحت تاثیر قرار داد و همین باعث تمایل بیشتر به تحلیلگرائی در علوم شد، ولی با رشد توانائی داده پردازی، اساسا دیدگاه علوم تجربی غالب شد. توی جامعه شناسی ردپائی از این گذار رو میشه به طور کامل دید. دیدگاه غالب امروز، دیدگاهی شبیه به علوم شناختی هست که نیاز به تخصص زیادی داره.
اگر مسئله ای رو بخواید در قالب علمی تجزیه و تحلیل کنید باید بتونید به شکل علمی بیان کنید. ین نکته خیلی مهمی هست که باعث سخت شدن کار توی حوزه های علوم انسانی میشه. دلیلش هم توی همین نکته نهفته هست:
حتی توی نزدیکترین علوم به جامعه شناسی، مثل پزشکی یا بیولوژی، داستان باز هم ساده هست تا اینکه خود انسان با خصوصیاتی مثل اختیار، برهمکنشهای اجتماعی متفاوت و غیره وارد بشه.
مازاد بر این موضوع خوبی که مطرح کردید، امروز در روزنامۀ اعتماد مطلبی از عباس عبدی تحت عنوان «چرا در برابر عربستان خويشتنداری كنيم؟» دیدم که نشانۀ خیلی خوبی از اصالت دید جامعه‌شناسی بر بسیاری از مسائل هست. عبدی با ذکر نمونه‌ای نشان می‌دهد که «نگاه جامعه‌شناختی به قدرت و سياست می‌تواند راهگشاتر از نگاه سياسی محض باشد».