استریوتایپ از دو قسمت “استریو” به معنی سخت و محکم و “تایپ” به معنی تاثیر تشکیل شده و یعنی اثر محکم بر تصور و تفکر ما (به نظر میاد تغییر استریوتایپ‌ها در یک جامعه کار سختی باشه). استریوتایپ یا تفکر قالبی به معنی تصویر یا نظر کلی مشترک بین افراد نسبت به یک چیزه که معمولن از ساده کردن مسائل به وجود میاد. مثلا یه استریوتایپ میتونه این باشه که زن‌ها همه احساساتی هستن یا اینکه مردها گریه نمیکنن. یا اینکه مردم فلان ملیت خسیس هستن، مردم فلان کشور بداخلاقن ، مردم فلان منطقه همه بهداشت رو رعایت نمیکنن و الخ.
ما ممکنه آگاهانه یا ناخودآگاه از استریتایپ‌ها استفاده کنیم. فرض کنید یک گروه پسر و دختر در حال بازی کردن هستن. تصمیم میگیرن فوتبال بازی کنن و تصمیم میگیرن بر اساس جنسیت تیم‌هاشون رو تشکیل بدن. یکی از پسرها به گروه دخترها میگه “معلومه که شما میبازید! فوتبال یه بازی پسرونه‌ست!” اینجا این پسر بچه داره (احتمالن) آگاهانه برای کنترل یه گروه از استریوتایپ ِ “فوتبال ورزشی مردانه‌ست” استفاده میکنه. فرض کنید توریستی به ژاپن سفر میکنه، اون توریست با چیزی که رسانه‌‌ها بهش انتقال دادن ناخوداگاه هرجا میخاد تشکر کنه کف دستاشو جلوی بدنش روی هم میذاره و تعظیم کوتاهی میکنه، چون فکر میکنه ژاپنی‌ها اینطوری تشکر میکنن. استریوتایپ‌ها میتونن درجاتی از واقعیت رو تو خودشون داشته باشن یا کاملن ساختگی و برای کنترل افراد باشن. استریوتایپ‌ها میتونن به نفع یه گروه باشن (تمام کسانی که در دانشگاه شریف تحصیل کردن باهوشن) یا به ضررشون (کسانی که در دانشگاه آزاد تحصیل کردن از بقیه کم‌سوادترن).
استریوتایپ‌ها با تعصب‌ها و تبعیض‌ها ارتباط دارن اما یکی نیستن. استریوتایپ‌ها معمولن در ناخودآگاه ما وجود دارن، تعصب‌ها نتیجه و پاسخ احساسی استریوتایپ‌ها هستن و تبعیض نمود ِ عملی استریوتایپه. فکر میکنم تا همینجا متوجه شده باشین استریوتایپ چیه.
سوال اصلیم اینه که چه استریوتایپ‌های جنسیتی‌یی اطراف‌تون میبینید؟
استریوتایپ‌های جنسیتی باورهای سخت و محکمی هستن که نسبت به افراد تنها به دلیل جنسیت‌شون (زن، مرد، غیره) وجود داره. این استریوتایپ‌ها هم مثل بقیه ممکنه درجاتی از واقعیت رو توی خودشون داشته باشن یا هیچ اساس منطقی‌یی براشون وجود نداشته باشه. چندتا نمونه از اونها مثل “زن‌ها حتمن مادر میشن”، “مردها گریه نمیکنن”، “موی پسرها کوتاهه و موی دخترها بلند” و …
خانم ها راننده نمیشن
مرد که آشپزی نمیکنه
چه معنی میده دختر شب بیاد خونه
هروقت رفتی خونه شوهر هرکاری دلت خواست بکن
مرد نون آور خونس
تربیت بچه با مادرشه
بازی های کامپیوتری واسه پسراس دختر مگه سیگار میکشه
دختر مگه با دوستاش مسافرت میره
پسرا موهاشون باید کوتاه باشه
دخترا باید آرایش کنن
دیه زن یک دوم مرده
و و و
این فکر کنم بیشتر یه اصطلاح رایج باشه تا استریوتایپ. یه پاسخ احساسی-کلامی به یه مجموعه از رفتارهاست.
اینم قانونه (حذفش نکردن؟) که متاسفانه تو کشورمون از عرف نیومده. ولی حس میکنم یه استریوتایپ “زن تو هرچیزی کمتر از مرد توانایی داره” وجود داره!: ))) قوانین موجود هم تقویتش کردن؛ اعتبار شهادت زن، دیه، رئیس جمهور نمیتونه بشه، …
احترامِ بزرگتر (و معلم) واجبه
هرچی بزرگترت میگه بگو چشم
قضاوت از روی ظاهر؛ زن و شوهر به هم میان
پول و قدرت فساد میاره
هر چهره‌ای با لبخند زیباتر است
بخند تا دنیا به روت بخنده
تغییر در ظاهر، عقیده، یا سبک زندگی به مرور زمان رو بد دونستن (بعضی آدما افتخارشون اینه که من همیشه همینجوری بودم)
حق به حق‌دار میرسه
برچسب زدن‌های کلی به شخصیت به واسطه محل سکونت به این شکل:
بالاشهری-پایین‌شهری، شهری-دهاتی، شهرستانی-تهرانی
افراد درشت هیکل، قوی‌ترن و پر زورترن
من از این شبه ِ ضرب المثل واقعن حرص میخورم!: ))) یا معادلش که میگه حتمن کسی که کار اشتباهی میکنه نتیجه‌ی کارش رو میبینه. کلن فکر کنم از کارما حرص میخورم!: )))
مرسی لیلا. از این جور باورها چیزی که به خاطر جنسیت آدما بهشون تحمیل بشه به ذهنت میرسه؟ چون اصل سوالم از استریوتایپ‌هایی که بر اساس گروه‌بندی جنسیتی تو ایران داریم بود.
شاید الان کمی کمتر شده باشه، ولی مثلاً
اصطلاحات رایجی که برای دخترخانم‌هایی که سن ازدواج عرفیشون به تأخیر میوفته، به کار می‌برن، حتی بعضی خانم‌ها خواسته و ناخواسته بیشتر از آقایون به این گفتارها و رفتارهای سخیف دامن می‌زنن.
یا آقایی که یک بار ازدواج کرده، ولی جدا شده، یا همسرش رو از دست داده، با فرزند، یا بی فرزند، خیلی راحت میتونه با خانم مجرد و سن پایین مجدداً ازدواج کنه ولی بالعکسش، بسیار کم و نادر و حتی عرفاً مذموم. به قانون حضانت کار ندارم، نگاه جامعه منظورمه.
معمو‌لاً دخترها باید بیشتر تمیز و منظم باشن.
یکی هم به نفع آقایون: اگه بیان تو قسمت بانوان مترو و اتوبوس خانم‌ها نگاه یا فکر بد میکنن ولی برعکسشو زیاد دیدم و مردها پذیرا هستن.
شاید اینم بشه گفت: مردها وقتی دعواشون میشه، به هم توصیه میکنن زن و بچه اینجاست رعایت کنید، یعنی خودشون با هم باشن، احترام کافی نیاز نیست؟
از این استریو تایپ در کشور ما زیاده مثلا یادمه توی روستا بودیم که خواهرم رانندگی میکرد چپ چپ نگا میکردن یا همین جمله رانندگی زن ها خوب نیس یا موی بلند پسر ها یا صورتی رنگه دختره کی گفته که رنگ مفهوم جنسیتی داره به نظرم این استریو تایپ ها جزو خرده فرهنگه یا همین دوستی با جنس مخالف پسرا پیش قدم باشن حالا یه هنجارهایی هم هس نمیشه کل روابط رو جزو استریو تایپ دونست
منم چند تا میگم؛ مرد باید ریش یا سبیل بذاره . عیب نداره زنه تو نباید جوابش رو میدادی هزینه درس خواندن پسر رو خودش بده ،دختر رو پدر یا خانوادش . از تو بزرگتره و هر چی گفت قبول کن منشی در اکثر اوقات باید زن باشه زن یه مرد رو به ناحق کتک بزنه میشه شجاعت و بالعکسش میشه ظلم مرد. حرف آخر باید با مرد باشه سختی و زجر کشیدن ازت یه مرد می سازه زن که حرف سیاسی نمی زنه
و…
زن‌ها هرگز نمی‌توانند رانندگان خوبی شوند» و یا اینکه «اگر به خانم‌ها اجازه‌ی رانندگی نمی‌دادند، ما در شهر‌ها ترافیک روان و تصادف‌های کمتری را شاهد بودیم.» هم‌چنین شاید کسانی را دیده باشید که از سیاه‌پوست‌ها می‌ترسند و آنها را کاملاً متفاوت از سفید‌پوست‌ها می‌دانند. این افرد ممکن است از قدم زدن در بخش‌هایی از یک شهر توریستی که سیاه‌پوستان در آن تردد می‌کنند، بترسند و نگران شوند.
مثال دیگر می‌تواند در مورد مردم عرب باشد. احتمالاً کسانی را دیده‌اید که آماده‌اند با هر رویداد و اتفاقی، مجموعه‌ی گسترده‌ای از صفت‌ها و قضاوت‌ها را به این گروه از انسان‌ها اطلاق کنند.
البته قضاوت‌های کلیشه‌ای و تفکر قالبی صرفاً به این موارد محدود نیست. جملاتی از این دست را بسیار می‌شنویم: شیرازی‌ها / شمالی‌ها / تهرانی‌ها … هستند. یا اینکه خارجی‌ها این ویژگی‌ها را دارند.
مرد باید ریش یا سبیل بذاره .