در فلسفه برای کودکان، فبک، سه سبک تفکر برای آموزش به کودکان معرفی میشه: تفکر خلاق، تفکر انتقادی و تفکر مراقبتی که هدفش، آموزش تفکر عمیق فلسفی و پرورشِ قدرتِ استدلال، داوری و تمیز در کودکان و نوجوانان هست.
از دو سبک تفکر خلاق و انتقادی زیاد شنیدیم، ولی راجع به تفکر مراقبتی فقط در همین حد می دونم که باید از ایده و تفکرمان مراقبت کنیم! اما چطور؟!
تفکر مراقبتی چیست و چطور آن را در خودمان رشد دهیم؟
تفکر مراقبتی یا Caring Thinking در کنار تفکر خلاق[1] و تفکر انتقادی[2]، بُعد سوم از تفکر رو تشکیل میدهد: با هدف فکر کردن با قلب! هستهی اصلی این شیوهی تفکر، هیجانات و احساسات هستند.
چهار جنبه برای تفکر مراقبتی معرفی شده که به درک مراحل یادگیری این سبک تفکر کمک میکنه:
تفکر به ارزشها: در نظر گرفتن ارزش هر چیزی فارغ از ارزش مالی آن. به عنوان مثال تمرین زیر میتواند کمک کند:
ارزش رنگینکمان را توصیف کنید.
اندازهی تنهایی را توصیف کنید.
شکل و شمایل غم را توصیف کنید.
وزن کدام بیشتر است: یک قول یا یک اشتباه؟
بوی . . . . . من را با . . . . . . پر میکند.
تمام تمرکز در این جنبه از تفکر مراقبتی به فکر کردن با قلب (و دل) هست و نه مغز و منطق. و معمولا کسانی که استرسهای احساسی شدیدی را تجربه میکنند توانایی بیشتری در این جنبه از تفکر مراقبتی دارند.
تفکر عاطفی: تجربه کردن واکنش احساسی شدید نسبت به یک کار بد. به عنوان تمرین، خوب است دربارهی حستان در موقعیتهای زیر در قالب «من احساس . . . . . کردم وقتی شما . . . . . . کردید» بحث کنید:
کسی سر شما داد میزند.
به کسی میگویید «ساکت شود».
کسی به شما پشت میکند.
شما به کسی پشت میکنید.
تفکر فعال: با شور و شوق از چیزی مراقبت کردن و برای بهبود چیزی تلاش کردن. بهترین تمرینی که برای این سبک از تفکر سراغ دارم مشارکت در گفتگوهای پادپُرس و یا پیگیری فعالیتهای شهروندی هست.
تفکر نظری: چیزی را با آنچه میتوانست باشد، حالت ایدهآل، مقایسه کردن. فکر به سوالهای فلسفی زیر میتواند یک تمرین مناسب برای این سبک از تفکر باشد:
در چه دنیایی دوست داریم زندگی کنیم؟
چه چیزی زندگی را ارزشمند میکند؟
انسان بودن به چه معنایی است؟
تاثیر و عواقب رفتار فلان انسان بر روی فلان کشور چیست؟
نخست از فکر خویشم در تحیر /چه چیزست آنکه خوانندش تفکر
چه بود آغاز فکرت را نشانی/ سرانجام تفکر را چه خوانی
مرا گفتی بگو چبود تفکر / کز این معنی بماندم در تحیر
تفکر رفتن از باطل سوی حق / به جزو اندر بدیدن کل مطلق
حکیمان کاندرین کردند تصنیف /چنین گفتند در هنگام تعریف
که چون حاصل شود در دل تصور /نخستین نام وی باشد تذکر
وز او چون بگذری هنگام فکرت / بود نام وی اندر عرف عبرت
تصور کان بود بهر تدبر /به نزد اهل عقل آمد تفکر
گلشن راز{حضرت شیخ محمود شبستری}