وقتی موضوع و محتوای پایاننامهها و مقالات دانشگاهی رو نگاه میکنید آیا حس نمیکنید یک نوع نزول علمی و کیفیت دانش در اونها مشاهده میشه؟
من نقطه نظرگاه بررسیم علوم انسانی است و دوستان در سایر علوم میتوانند نظر خودشان را بدهند که چنین نظردارند یا خیر. اما در نگاهی گذرا یک بیمعنای ، سطحی بودن و بدردنخوری عجیبی در موضوع مقالات ، تحقیقها و پایاننامهها حس میشه. مطالعاتی که توصیف خوبی از یک مقوله کوچک (مثلا میزان شیوع افسردگی در دبیرستان دخترانه x در شهر y) هستند ولی بدون عمق ، بدون تفسیر (رسیدن به مرحله نظر و نظریه) و کاملا سطحی.
حالا در کشور ما این مسئله بیشتره ولیکن اخیرا کتابهای مطرحی مانند «بینش جامعهشناختی اثر چارلز رایت میلز» و «دعوت به جامعهشناسی اثر پیتر برگر» رو مطالعه میکردم که جز آثار کلاسیک جامعهشناسی محسوب میشن و نوشته جامعهشناسانی بزرگ و اثرگذار. نوشته شده در دهههای 50 و 60 میلادی. در این کتابها نویسندگان نیز از بیمعنایی ، کمعمقی ، گریز از نظریه و نهایتا فکاهی شدن مطالعات و مقالات علمی گلایه میکنند. گاها با تعابیری مثل فروکش کردن علم به جمعآوری دادههای عددی حتی بدون بررسی عمیق همین دادهها.
در مجموع آیا حس میکنید که محتوا و موضوعات مقالات علمی ، پایاننامهها و رسالههای دکتری رو به کمعمقی و سطحی شدن دارند؟
این اتفاق به شکلی بسیار وسیع افتاده و دلیل هم رفتن به سمت دادهها با همین تعبیر هست که مفهوم رو میشه از این راه به دست آورد. استدلال چندان غلط نیست ولی میتونید درک کنید که به دست آوردن مفهوم در برابر به کار بردن چند روش تحلیل عددی، بسیار سختتر و پیچیدهتره و در نتیجه به دست فراموشی سپرده شده.
عصری که ما در اون زندگی میکنیم به یک معنی عصر «دادههای عظیم» (Big Data) و تمرکز بر پردازش اوناست. این با رشد شبکههای اجتماعی و همزمان در دسترس قرار گرفتن روشهای هوش مصنوعی، ممکن شده و از نظر کاری بسیار داغتر و از یک لحاظ سادهتر از تداوم عمیق شدن در مفاهیمه. به سختی میتونید امید داشته باشید که نظریه عمیقی در جامعهشناسی یا اقتصاد یا … در این عصر تولید بشه، چون فهم ارتباط نظریات با دادهها یکی از کارهایی هست که هرگز انجام نشده (منظور اینه که نظریات در برابر دادهها به چه شکلی قابل آزمون هستند و اگر ناهمخوانی داره به چه شکلی قابل تعبیر). ولی هنوز میشه در سطوح مختلف با درک زبان مشترک با این موج دادهها، کارهای خوبی انجام داد، آزمون مناسب طراحی کرد و از ابزارهای تحلیل و دادههای برای درک بهتر استفاده کرد.