###اگه فرصت تغییر رشته و تغییر دانشگاه به سادگی در دسترس دانشجوها قرار بگیره چه اتفاقی میفته؟
یعنی مثل الان نباشه که اگه کسی کنکور جایی قبول شد تا دو سال حق شرکت در کنکور رو نداشته باشه، و یا تغییر رشته و تغییر دانشگاه به سختی و بعد از طی مسیر های پرچالش ممکنه.
آیا چنین گزینه ای میتونه جلوی افت انگیزه ی جوان‌ها رو بگیره؟
نکات مثبت و منفی چنین گزینه ای چیه؟
دانشگاه های معتبر دنیا چه جوری تغییر رشته یا دانشگاه رو مدیریت میکنن؟
به نظر من خیلی سوال جالبیه!
از یک طرف بسیاری از بزرگان تاریخ (ریمان، دکتر حسابی، واتسون، … ) با تغییر رشته به جای مورد نظرشون رسیدن.
در بعضی دانشگاه‌ها تا حدود خیلی کمی می تونید رشتتون رو تغییر بدید.
اما برخی مشکلات رو در ایران می شه ذکر کرد که مانع این کار می شن، البته اکثر این‌ها بیشتر به نظر من بهانه هستن و می شه راهکارهایی در نظر گرفت تا این موضوع رو حل کنه.
تحصیل رایگان، اگر کسی داره دولتی درس می‌خونه و پولی بابتش تحصیل پرداخت نمی کنه، نمی تونه ده ها بار رشتش رو عوض کنه.
سربازی،
نداشتن دانش کافی از رشته مورد مطالعه (مثلا شما از ده تا دانشجوی سال دوم یا سوم لیسانس در مورد آینده شغلی و درسی بپرسی اطلاعات خیلی ناقصی دارن، تازه این اطلاعات در مورد سایر رشته‌ٰها واقعا ناچیزه)، حالا شما به خاطر این اطلاعات ناقص می خواهید چند سالتون رو به باد بدید.
رقابت بر سر صندلی دانشگاه های خوب. مثلا اگر شما سربازی ندارید و دانشگاه آزاد معمولی درس می خونید می‌تونید رشتتون رو عوض کنید کسی هم مانع شما نمی شه. ولی وقتی برای تک تک صندلی ها رقابت به پاست، اون موقع تعویض صندلی کار راحتی نیست.
خیلی از دانشجوها ارزش زیادی برای زمانشون قائل نیستن، ممکنه برای راحت‌طلبی تا کمی با سختی در یک رشته مواجه میشن میگن نه می رم سراغ رشته دیگه، در صورتی که هر رشته اگر درست خونده بشه سختی‌های خودش رو داشته باشه.
به نظر من کشور ما مشاورهای آموزشی در سطح دانشگاه خیلی کم داره یا شاید هم نداره. اگر چنین مشاورهای مجربی وجود داشت، و دانشجو به حرف این مشاورها گوش می‌کردن و سختی مسیر رو هم به جون می‌خریدن (به اصطلاح سختی شاگردی کردن رو تحمل می‌کردن) خیلی از مشکلات بالا حل می‌شد.
در MIT دانشجوها در مقطع کارشناسی به کل دانشگاه پذیرفته میشن و هر رشته‌ای رو که میخوان میتونن در پایان سال اول انتخاب کنن سال اول هم میتونن آزادانه از هر دانشکده درس انتخاب کنن (با رعایت پیش‌نیاز)
در Princeton هم دانشجوها به کل دانشگاه پذیرفته میشن و در پایان سال دوم رشته رو انتخاب میکنن و تنها شرط اینه که چند درس از اون رشته رو گذرونده باشن
احتمالا اگر دانشگاه شریف هم اجازه بده هر کسی بعدا رشته‌اش رو انتخاب کنه تا یه مدت خیلی‌ها میخوان برن برق
اما به نظر من اگه مثلا بگه که سال اول همه رشته ندارن و برای رشته برق ما از روی نمره های برق ۱ (نمیدونم هست همچین درسی یا نه) و فیزیک ۱ و یه سری دروس مرتبط ۳۰ رتبه اول رو به این رشته پذیرش میکنیم بهتره
اینجوری
۱. افراد قبل از انتخاب رشته درسهای اون رو تجربه کردن
۲. سنجش در یه محیط آکادمیکتر صورت میگیره
۳. سنجش با دروس مرتبط با رشته صورت میگیره نه با درسهای کلی مثل عربی
به نظرم سیستمهای آزادانه‌تر انتخاب رشته باعث میشه در بلندمدت افراد صرفا بر اساس رتبه‌ای که آوردن بهترین رشته‌ای که اون رتبه بهش میرسه رو انتخاب نکنن
چقدر خوبن این دانشگاها
من موقعی که لیسانس قبول شدم، طبق کارنامه ی سبز (اولویت های بعدی قبول شده) میخاستم تغییر رشته بدم، با هزار دوندگی و التماس و تازه با اجبار یکسال درس خوندن در اون رشته ی اولی، تونستم تغییر رشته بدم! و این در شرایطی بود که کلا کارنامه سبز منتشر میشه که شما برید تغییر رشته بدید
به نظر من اگر این کار صورت پذیرد خیلی عالی است، چون هر کس میتواند به راحتی هر رشته که میخواهد تغیر رشته میدهد این است که استعداد ها رشد میکند و اگر هر کسی رشته دلخواه خود که به آن علاقمند است را بخواند مطمئناً ترقی میکند و به همان رشته میتواند پیشرفت های چشم گیری داشته باشد.
یک نکته مهم و واقع‌گرایانه، هزینه اینکاره. من اطلاعی ندارم که آیا دانشگاهی در کشورهای هم‌سطح ما از نظر بودجه آموزشی، اینکار رو میکنه یا نه. در جایی مثل آمریکا گرانتهای قوی یا هزینه‌های شخصی پشت آموزشه و طبیعه که قدرت مانور بیشتری داشته باشن. حتی از این مسئله به عنوان یک عامل رقابتی برای جذب افراد استفاده میکنن، ولی نکته در استفاده از این استعدادهای جذب شده‌ست.
این مسئله هم خیلی اهمیت داره که رشته‌های هدف در جامعه چقدر گسترده‌ست. وقتی یک یا دو رشته با استقبال خوب دارید، این تکنیک مشکلی رو حل نمیکنه. خیلی ساده، رقابت در کنکور به رقابت در سال اول منتقل میشه و باز هم داستان از اول تکرار میشه. تجربه نشون داده که در اینصورت
سنجش در محیط آکادمیکتر صورت نخواهد گرفت، چون تعداد باز هم اونقدر زیاده که سنجش فله‌ای و هردم‌بیلی مثل کنکور موردنیازه. مگه نمره‌های یک یا چند درس چقدر قابلیت تفکیک افراد رو داره که بشه برای ارزیابی عمومی استفاده کرد؟
برعکس، محیط نسبتا آکادمیک با معضل فساد ناشی از رقابت گسترده روبرو خواهد شد و همین کیفیت کمینه‌ای هم که وجود داره، از دست میره. از فردای اون، کلاسهای آمادگی برای امتحان فیزیک سال اول، … باب میشه و این رانت مثل کنکور، در دانشگاه هم نفوذ میکنه.
من قبلش از این که از موضوع اصلی بحث دارم منحرف میشم (و تا حدی تو پست قبلی هم اینطور بود) عذرخواهی میکنم
وقتی که استقبال از چند رشته زیاده این درسته که رقابت کلا حذف نمیشه (که طبیعیه و خوبه) و همه مشکلات حل نمیشه اما به نظر من بخشی از مشکلات حل میشه
تعداد دانشجوهای دانشگاه شریف خیلی کمتر از متقاضیان کنکور هست و سنجشی که بر مبنای چند تا درس مرتبط و در طول مدت گسترده‌تر و احتمالا با چند آزمون در طول ترم از یه آزمون که برای همه رشته‌ها یکسانه و فقط یک بار در سال هست بهتره
مساله کلاس آمادگی و رانت و … رو قبول دارم به نظر من این مسائل هیچ وقت کامل قابل حل شدن نیست
البته ممکنه کلاس آمادگی و … کمتر شکل بگیره چون دانشجوهای دانشگاه‌های برتر آگاه‌ترن و چون یکی از دلایل (به نظر من عمده) شکل گیری کلاس کنکور برای کنکور کارشناسی نبود منبع کافی و مناسب بوده
برای مثال تو کتاب شیمی فقط فرمول و نام دو کربوکسیلیک اسید ساده بود (فرمیک اسید و استیک اسید) و هر دو این نامها نام سنتی این ترکیبها بودن و نه نام IUPAC اما من در کنکور یه سوال از مقدار اکسیژن لازم برای سوختن هگزانوییک اسید دیدم که حلش بدون دونستن فرمول شیمیایی میسر نبود
یا مثلا تو کتاب شیمی یه جایی یه فکر کنید هست به نظر شما روند تغییر فلان کمیت در عناصر فلان گروه یا دوره چگونه است؟ خود این تو کتاب هیچ جوابی نداره و خیلی از معلمهای مدارس عادی هم جوابش رو بلد نیستن حالا در این روند یک عنصر به دلایل خاص رفتار استثنا داره و ترتیبش مثل بقیه گروه یا دوره نیست چند بار دیدم از این استثناها سوال داده شده
امتحانهای دانشگاه این مزیت رو دارن که مثلا میدونی مطالب مورد نیاز برای امتحان در کتاب هالیدی هست اما جواب بعضی سولات کنکور فقط در مدارس سمپاد، کلاسهای کنکور و کتابهای کمک‌آموزشی پیدا میشه
حرفتون رو قبول دارم و احتمالهایی که برای بهبود وضعیت مطرح می‌کنید هم قابل قبوله.
حرف اینه که الزامی به ایجاد امکان جدید برای رسیدن به این هدفها هست یا راحتتر و با استفاده از امکانات موجود (یا حذف امکانات مخربی مثل کنکور) قابل دسترسیه؟ من فکر میکنم این امکان پذیره و بهتره جامعه به جای ایجاد امکان جدید برای رفع امکانهای مضر، امکانهای مضر رو تصحیح کنه.
یکم به ساختار اجتماعی و سیاسی ایران دقت کنید، پر از مثالهایی از این فرآیند ساخت امکانهای تو در تو برای رفع یک مشکل ساده‌ست. این عادت منجر به هیولای عظیم و تصحیح ناپذیر بوروکراسی در جامعه امروز شده.
یک مثال کمی غیرمرتبط: در ایران همین عادت در قانونگذاری هم وجود داره. ایران به عنوانی کمتر توسعه یافته و قاعدتا نیازمند قوانین کمتر نسبت به جایی مثل فرانسه، در حدود سه برابر اونها قانون مصوب داریم. دلیل هم به همین مسئله اعتقاد به ساختار جدید به جای رفع و حتی حذف ساختارهای غیرمفید داریم.
سئوالی که اینجا مطرح شده (البته از نظر من با توجه به توضیحات بالا)، این امکان تغییر رشته آیا به ارزش مستقل و جدیدی در جامعه منجر میشه؟
باید دید منظور از ارزش جدید و مستقل چیه؟ احتمالا شما افرادی را در جامعه خواهید داشت که تا حدی رضایت از کار و زندگی بالاتری دارند و در مسیر رشد قدم بر میدارند چون با درک و شناخت بهتری انتخاب رشته و موضوع مورد علاقه خود را کرده اند. اما در جامعه ای که فرصت های رشد محدود است مانند ایران این انتخاب رشته و دانشگاه بسیار محدود به چند رشته خواهد شد به خاطر شرایط بازار کار. لذا در کل قدرت تصحیح کنندگی این امکان بعقیده من محدود خواهد بود.
مشابه این اتفاق را تا حدی در کنکور و انتخاب رشته ارشد داریم. نمیدونم مطالعه ای انجام شده یا خیر ولی بنظر من افراد از انتخاب رشته ارشد خود احساس رضایت بیشتری را دارند چون درک بهتری از علایق و رشته ها دارند و به سراغ رشته مورد علاقه خود میروند. در این حالت افراد استقلال بیشتر و فشار کمتری از طرف جامعه حس میکنند.
میخام بگم من خیلی با خیال وجود چنین دانشگاهایی تو ایران کیف کردم!
الان هم تا حدودی این داره انجام میشه؛ تو رشته‌هایی مثل برق و عمران سه سال اول درسهای عمومی این رشته‌ها رو می‌خونن و سال آخر گرایش‌شون رو تعیین میکنن (تو امیرکبیر فکر کنم این اتفاق داره میفته بر اساس معدل 3 سال اول).
توی علوم پایه هم که خودم بودم حس میکنم چنین چیزی به درد می‌خوره. مثلن همه علوم پایه پذیرفته بشن، بعد دو سال گرایش‌شون رو تعیین کنن. به نظرم لازم نیست از اول خیلی دست و بال دانشجو رو باز بذاریم، یعنی به عنوان دانشجوی لیسانس عمومی وارد شه! میتونه به عنوان دانشجوی علوم پزشکی، علوم پایه، هنر، مهندسی، علوم انسانی، دیزاین، مدیریت، … وارد بشه و بعد گرایش تعیین کنه. 4 سال خیلی زمان زیادیه که بخای تازه لیسانس بگیری و بفهمی عه این اون چیزی نبود که من میخاستم. واقعن زیاده!: ی
