مطلبی که خواهید خوند چکیده‌ی مطالعات اندک بنده در مورد بازاریابی شبکهایِ. برای هر توضیح سعی شده لینک یک منبع موثق قرار داده بشه.
به دلیل اینکه اکثر افراد با کلیات این کسب و کار آشنا هستند پس بدون مقدمه و یک‌راست به اصل مطلب اشاره می‌کنیم.
عبارت‌های نتورک مارکتینگ[1], فروش مستقیم[2] و بازاریابی چندسطحی[3], همگی مترادف بازاریابی شبکه‌ای هستند.
بازاریابی شبکه‌ای بطور خلاصه چی هست؟
بازاریابی شبکه‌ای همونطور که از اسمش پیداست یه روش جدید بازاریابیِ[4]. یک شرکت در سیستم سنتی، محصولی رو تولید میکنه و اون رو از طریق واسطه‌‌های مختلف مثل عمده فروش، خرده فروش و غیره به دست مشتری نهایی می‌رسونه. همچنین هزینهی سر‌سام‌آور تبلیغات هم بخش دیگه‌ای از این روندِ که برای شناسوندن محصول به مشتری صرف میشه. برای مثال جدول تعرفه تبلیغات تلویزیونی، در پخش یکی از دربی‌های پایتخت در سایت اقتصادنیوز آورده شده.
در بازاریابی سنتی، واسطه‌ها و هزینهی تبلیغات دلیل افزایش قیمت نهایی محصول هستن. مشکل اساسی اینجاست که تمام این هزینه‌ها از جیب مشتری تامین میشه.
اما در روش بازاریابی شبکه‌ای وقتی شرکتی محصولی رو میخواد عرضه کنه، اون رو با حداقلِ واسطه به دست مشتری می‌رسونه و همینطور از کم‌هزینه‌ترین شیوه‌ی تبلیغی استفاده میکنه و چون هزینههای فوق رو متحمل نشده، پول زیادی رو صرفه جویی میکنه.
نحوه پیدایش بازاریابی شبکه‌ای
در سال ۱۹۳۰ کمپانی آمریکاییِ AmWay این تجارت رو پایه‌گذاری کرد و هم‌اکنون بزرگترین کمپانیِ نتورک مارکتینگ در جهان شناخته میشه.
طرز کار بازاریابی شبکه‌ای
فرمولِ بازاریابی شبکه‌ای در همه‌جای دنیا ثابت هست. یعنی شما در هر کشوری که باشین، از طریق یک معرف وارد سازمان میشین، آموزش‌های لازم رو می‌بینین، شروع به تبلیغ کلامی (یا به اصطلاح تبلیغ دهان به دهان) محصولات می‌کنین[5] و افراد علاقه‌مند به تکرار این چرخه رو وارد سیستم می‌کنید[6].
درآمد شما هم در غالب پورسانت از محل همون پول‌های صرفه‌جویی شده در اثر حذف واسطه‌ها پرداخت میشه.
(اگه دقت کرده باشین تنها واسط بین شرکت و مشتری، شما هستین)
پس سرشاخه‌ها چطور وارد میشن؟
هر شرکتی در بدو شروع فعالیتش، به دنبال افراد متخصصِ این تجارت میره و اونها رو وارد میکنه. هر شرکتی نخستین روزهای فعالیتش رو با چند سرشاخه آغاز کرده.تفاوت بازاریابی شبکه‌ای با شرکت‌های هرمی
شرکت‌های هرمی، شکل تحریف شده‌ی نتورک مارکتینگ هستن و تمام دولت‌های دنیا با وجود چنین سیستمی مخالفن و بشدت برخورد میکنن. در ایران هم هر از گاهی خبر دستگیری باقی مونده‌ی اعضاشون به گوش میرسه (پایگاه اطلاع‌رسانی جرائم اقتصادی در فضای مجازی).
جدول زیر توسط پایگاه اطلاع‌رسانی جرائم اقتصادی در فضای مجازی منتشر شده و تفاوت‌ها رو به خوبی نشون میده.
بازاریابی شبکه‌ای در ایران
بعد از دهه ۸۰ و رشد قارچ‌گونه‌ی شرکت‌های هرمی، دولت تصمیم به بررسی و در نهایت قانونی کردن این تجارت در کشور گرفت و وزارت اطلاعات، وزارت صنعت، دادستانی کل کشور و نیروی انتظامی رو مسئول نظارت بر فعالان بازاریابی شبکه‌ای در کشور کرد، منبع: سایت ایران‌هشدار.
بدین ترتیب، سال ۹۰ نقطه شروعی شد برای افراد و شرکتهایی که مایل به انجام این کار بودن و حالا بی‌درد‌سر و بدون هیچ بگیر و ببندی می‌تونستن به فعالیتشون ادامه بدن.
بهترین شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای در ایران
طبق لیست پایگاه اطلاع‌رسانی فروش مستقیم، تعداد شرکت‌های دارای مجوز بازاریابی شبکه‌ای داره زیاد میشه. به این دلیل که این شرکت‌ها آمار رسمی‌ای از میزان فروش و تعداد اعضای خودشون ارائه نمیدن، خیلی سخت میشه گفت کدوما بهتر، بزرگتر هستن.
سه شرکت پنبه‌ریز، بیز و بادران براساس اقبال عمومی در پیوستن به این شرکت‌ها، به نظر در رتبه‌های نخستِ پر فروش ترین شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای در ایران هستن.
رتبه‌بندی وب سایت این شرکت‌ها براساس رتبه‌ی اَلِکساشون در ایران بدین ترتیبِ: بادران ۱۴۰۰؛ پنبه‌ریز ۱۵۰۰؛ بیز ۳۰۰۰ (جهت بررسی صحت این آمار به تاریخ نگارش این مطلب دقت کنید).
وجه‌ی شرعیِ بازاریابی شبکه‌ای
جالبِ که هنوز بعد از گذشت ۸ سال، مراجع به اتفاق نظر نرسیدن که بالاخره این نوع تجارت حرام هست یا حلال. بعضی مراجع عقیده دارن اشکال شرعی نداره و حلالِ و برخی هم خیر. این کاملا بستگی به مرجعتون داره.
البته شورای نگهبان اشکال شرعی‌ای نسبت به این کار نگرفته؛ قسمت دوم مصاحبه پژوهشی در خبرگزاری صدا و سیما.
عمده‌ی اِشکال مراجعِ مخالف، «اکل مال بالباطل» هست. یعنی فرد بدون هیچ تلاشی مالی رو تملک کنه.
به عبارتی مراجع مخالف معتقدن درآمد حاصل از انجام این‌کار بدون هیچ تلاشی به افراد تعلق می‌گیره و این بقیه‌ی اعضا هستن که با کار کردنشون برای شخص پورسانت می‌فرستن و این شیوه کسب درآمد در احکام اسلامی حرام تشخیص داده میشه.
اما نظر خود نتورکرها در مورد سختی‌های این کار مثل آموزش ورودی‌های جدید، ساپورت مداوم تیم، برگزاری جلسات متعدد و غیره؛ قابل تاملِ.
آیا همه‌ی افراد در این صنعت به درآمدهای کلان می‌رسند؟
این موضوع کاملا آشکارِ که تعداد افراد موفق در هر زمینه‌ای کم خواهد بود. اما اگر پای صحبت دوست نتورکرتون نشسته باشین مدام از درآمدهای کلان حرف میزنه.
نکته‌ای که وجود داره اینِ که حرف دوستتون کاملا درستِ و این درآمدها وجود دارن. اما تعداد افرادی که در این تجارت به درآمدهای حداقلی نظیر چند صد هزار تومن میرسن هم اونقدر زیاد نیست.
نکته اصلی اینِ که افراد صرفا از طریق فروش محصولات درآمد خواهند داشت و چون افراد بنا به دلایلی نظیر نداشتن آموزش مناسب، نداشتن علاقه، نداشتن پشتکار و غیره، مهارت‌های کافی برای انجام فعالیت‌های مذاکره و فروش، تیم سازی و رهبری و رهبر سازی رو ندارن، فقط ترجیح میدن مدام افراد جدیدی رو وارد کنن تا نهایتا همگی کمِشون جمع بشه و حجم فروش بالاتری تولید بشه.؟؟
پس بهتره اگر وارد این شرکت‌ها میشین، این مهارت‌ها رو در خودتون ایجاد کنین؛ پرورش بدین و به سازمانتون منتقل کنین.
البته این مسئله در کشور پیشتازی مثل آمریکا هم وجود داره. مثلا در اینفوگرافی‌ای که وب سایت رسمی انجمن بین‌المللی فروش مستقیم منتشر کرده، در سال 2017 در آمریکا، 10 میلیون توزیع کننده؛ 35 میلیارد دلار حجم فروش تولید کردند. (بطور میانگین هر توزیع کننده در ماه 300 دلار فروش داشته)
برای مطالعه بیشتر در این زمینه، این مقاله رو بخونید.
موافقان و مخالفان بازاریابی شبکه‌ای
ببینید، در مورد هر رویدادی، کلی مخالف و کلی موافق وجود داره. مثلا در مورد هوش مصنوعی که در این مقاله به باورهای نادرست در این زمینه پرداخته. خیلی‌ها معتقدن در سال‌های نه چندان دور همین هوش مصنوعی باعث نابودی انسان میشه اما عده‌ای بر این باورن که به رشد دنیای پیرامون کمک میکنه.
یا موضوعات دیگه مثل تصویب FATF، فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی در ایران و غیره.
در جایی خبرگزاری تسنیم تمام‌قد این تجارت رو تخریب میکنه و در جایی دیگه خبرگزاری صدا و سیما اونو تحسین میکنه و برای رشد اقتصاد مفید میدونه.
نتورک مارکتینگ موافقان و مخالفان زیادی هم در خارج از کشور دارد که با یک جستجوی ساده google میشه در موردش مطالعه کرد. تنها قاضی زمانِ و امیدواریم مدیران ما نگاه دلسوزانه‌تری نسبت به تمام کسب و کارها از جمله بازاریابی شبکه‌ای داشته باشن.
تا یادم نرفته این نکته رو هم بگم که این صنعت در کشور، همانند بسیاری از حوزه‌ها، از مدیریت نادرست و غیرشفاف دولتی بی‌نصیب نمونده. البته در کشورهای بسیار بسیار قانون‌مندتر و تکامل‌یافته‌تر مطمئنا خیلی موشکافانه‌تر از ما به مسئله‌ی بازاریابی شبکه‌ای نگاه شده.
این نکته رو فراموش نکنیم که سازمان‌های نتورکی توسط چند سرشاخه هدایت میشن. استراتژی هر تیم متفاوتِ و همینطور عملکرد هر تیم هم متفاوت خواهد بود. پس همونطور که ما نمی‌تونیم فرهنگ یک ملت رو از طریق دیدن رفتار یک توریست که به کشورمون اومده پیش‌بینی کنیم؛ با دیدن عملکرد یک نتورکر هم نمیشه شرکت و تیمش رو تایید یا تخریب کرد.
این تجارت در ایران با استانداردهای جهانی فاصله‌ی خیلی زیادی داره و دلیل رفت و آمدهای مکرر بزرگان این صنعت به ایران در سال‌های اخیر، نزدیک‌تر کردن ایران به همین استانداردها هست. برای نمونه میشه به خبر همایش بزرگ «هنر ارتباط با مشتری» با حضور تام ال بزرگ شرایتر در کیش، اشاره کرد.
عوامل موفقیت در نتورک مارکتینگ
بالاخره عضو این شرکت‌ها بشیم یا نه؟!
تصمیم به ورود و موفقیت در این تجارت کاملا به خودتون بستگی داره. اما قبل از هر تصمیمی، به این موارد دقت کنید:
-
با خودتون روراست باشید و ببینید روحیه‌ی مذاکره، فروش و رهبری رو دارید. این مهارت‌ها رو باید به خوبی یاد بگیرید و ارتقاء بدید.
-
قبل از ورود به هر شرکتی، زمانی رو صرف مطالعه و تحقیق در مورد اون شرکت بکنید:
-
ببینید اصلا با نوع محصولاتش ارتباط برقرار می‌کنید؟ چون قراره اونها رو بفروشید و بهتره دیدی از آمار پرفروشترین محصولات این تجارت داشته باشین.
-
ببینید آیا پلن درآمدزایی شرکت براتون قابل درکِ؟ بیشتر نسبت به فروش شما پورسانت میده یا معرفی افراد جدید؟ (اگه پلن به مورد اول بیشتر اهمیت بده نقطه‌ی قوت اون پلن درآمدزایی خواهد بود)
-
ببینید تیمی که قرارِ کارتون رو باهاش شروع کنید چه اهداف و استراتژی‌هایی داره؟
-
و موارد دیگه که با یه سرچ ساده میشه پیداشون کرد.
-
خیلی از افراد در اولین شرکتی که معرفی به کار میشن ثبت‌نام میکنن و بعد از شکست و ترک کار، افسوس میخورن که چرا همون اول کوچکترین زمانی برای بررسی شرکتشون نذاشتن و واقعیت دیگه این که یکی از نقاط ضعف نتورکرها در ایران، مسلط نبودن به مهارت‌های فروشندگی و مشاوره‌دهی پیرامون محصولات هست. پس لازمِ رو این مهارت‌ها رو جدی بگیرین.
و کلام آخر
تجارت بازاریابی شبکه‌ای قدمتی ۸۰ ساله در جهان و ۸ ساله (از زمان قانونی شدن) در ایران داره.
میلیون‌ها نفر به این تجارت مشغولن و هرسال میلیاردها دلار حجم فروش تولید میشه.
کسب و کاریِ که هزینه‌ای برای دولت‌ها نداره و عمده‌ی کار دولت‌ها بر‌میگرده به نقش نظارتی‌شون.
گرفتن مالیات، کم کردن هزینههای دولت جهت ایجاد اشتغال، رشد تولید محوریِ اقتصاد یه کشور و کلی منفعت دیگه عصاره‌ی وجود این کسب و کارِ.
بازاریابی شبکه‌ای هم مثل هر تجارت دیگه‌ای توسط آماتورها، حرفه‌ای‌ها و سودجوها اداره میشه و این موضوع اهمیت بررسی پیش از انتخاب نهایی رو به ما گوشزد میکنه.
و در نهایت این نکته رو مدنظر داشته باشیم که نتورک مارکتینگ تنها راه پولدار شدن نبوده و نیست.
امیدوارم دفعه‌ی بعد که با تماس دوست نتورکرتون مواجه شدین، حداقل کمی اطلاعات در مورد حال و هوای این شیوه از کسب و کار داشته باشین.
- پی‌نوشت۱: بازاریابی شبکه‌ای در ایران صنف شده و رشته‌ی دانشگاهی هم داره.
- پی‌نوشت2: رابرت کیوساکی نویسنده‌ی معروف، در کتابش از بازاریابی شبکه‌ای به عنوان تجارت قرن 21 یاد کرده.
- پی‌نوشت3: از نتورکرهای سرشناس ایرانیِ خارج از کشور میشه به رامین مسگرلو، ماریا قادری و الهام درِیک اشاره کرد (آمریکا، کانادا و آمریکا).
پی‌نوشت4: گروه آتورینا اصلی‌ترین برگزار کننده گردهمایی‌ها، سمینارها و وبینارهای مرتبط با این تجارت در ایران هست.
- پی‌نوشت5: وب سایت‌های رسمیِ پوشش دهنده اخبار بازاریابی شبکه‌ای در ایران ام‌ال‌ام بوک و ایران هشدار هستند.
- پی‌نوشت6: این مطلب به اندازه‌ی کافی کامل و مرجع نیست. برای کسب اطلاعات کامل‌تر با افراد با دانش‌ِ این حرفه صحبت کنید.
موضوعات مرتبط
بازاریابی شبکه ای به درد چه کسب و کارهایی میخوره؟
بزرگترین بازی سازی گیمیفیکیشن که توی زندگیتون دیدین چی بوده؟
بازاریابی شبکه‌ای برای ترویج کتابخوانی در بین فامیل و دوست و آشنا
