مسئله اصلاح الگوی کشت در کشاورزی، ورودی‌ها و خروجی‌های متعددی دارد که هنگام ارایه راهکارها باید در نظر گرفته شوند. همچنین چالش‌هایی سر راه وجود دارند که باید در برنامه‌ریزی‌های آینده مورد توجه قرار گیرند.
در این ایده، بر موضوع ارتقای آگاهی عمومی کشاورزان و مصرف‌کنندگان محصولات کشاورزی تاکید می‌شود. با افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان نسبت به میزان آب هزینه شده و قیمت واقعی این آب در کشت محصولات، و از طرف دیگر افزایش آگاهی کشاورزان نسبت به روش‌های نوآورانه و سودآور برای نغییر الگوی کشت، می‌توانیم جامعه را به هماهنگی و همدلی در تغییر الگوی کشت محلی محصولات کشاورزی، ترغیب کنیم. از آنجا که جامعه کشاورزان و مصرف‌کنندگان از هم جدا نیستند، این کتابچه برای هر دو گروه طراحی می‌شود.
با تغییر تدریجی عادت‌های غذایی، می‌توان تا حد زیادی بر میزان تولید محصولات کشاورزی تاثیر گذاشت. نمودار زیر میزان آب مصرفی (به ازای هر ۱۰۰ گرم) چند محصول کشاورزی و دامداری را نشان می‌دهد (منبع). تنها حذف گوشت قرمز از وعده‌های غذایی، تغییری اساسی ایجاد خواهد کرد.
برای تشویق مصرف کننده‌ها می‌توان لیستی از غذاهای خوشمزه که آب کمی مصرف می‌کنند، تهیه کرد. این ایده را قبلا گیاهخواران اجرا کرده‌اند و تا حد زیادی موفق بوده‌اند. همچنین می‌توان جدولی از میزان آب مصرفی هر وعده غذایی و ارزش غذایی آن تهیه کرد تا مصرف کننده را در انتخاب یاری کند.
ضمن اینکه محصولات مورد نیاز در این لیست‌ها را می‌توان با در نظر گرفتن وضعیت آبی هر استان و گیاهان محلی آن (بعد از مشورت با متخصصین کشاورزی)، به عنوان راهنمای کشت محصول در اختیار کشاورزان یک منطقه قرار داد.
تضمین فروش همیشه یکی از دغدغه‌های کشاورزان بوده است. یک راهکار مناسب این است که کشاورزان را دور هم جمع کرد و با آن‌ها ارتباط برقرار کرد. برای مثال شبکه‌ای از کشاورزان را در نظر بگیرید که ایشان را به بازارهای تره‌بار یا کارخانه‌های فرآوری مواد غذایی وصل می‌کند. بعد از چند سال با تحلیل داده‌های سفارش (حجم مورد سفارش، نوع محصول، دانستن مکان جغرافیایی خریدار و کشاورز) می‌توان بسته‌ی پیشنهادی به کشاورز فرستاد و حتی عرضه و تقاضا را تضمین و پیش‌بینی کرد.
پیشنهادم این است که در ادامه، با همراهی هم، برهم‌کنش‌های مورد نیاز هر راهکار رو در قالب پروتوتایپ‌های خیلی ساده دربیاریم. مثلا برای ایده‌ی میکروکتاب، فهرست اون، روش جمع آوری محتوای کتاب، روش معرفی و تبلیغش رو بکشیم بیرون. حتی در صورت نیاز میشه این کار رو در قالب موضوعات جدا پیش برد.
تهیه این پروتوتایپ‌ها زمان خیلی زیادی نمیخواد. و میشه ازشون کمک گرفت و توسط دوستان کشاورز و یا خریدار اونها رو مورد تست قرار داد و از نقد مستقیمشون برای بهبود راهکار بهره برد.
قبل از ارائه پروتوتایپ چندتا نکته راجع به دو تا از ایده های بالا به ذهنم رسید تا دوستان در ادامه در پروتوتایپ هاشون اگر مایل بودن در نظر بگیرند:
درسته که گوشت قرمز برای تولیدش میزان آب زیادی لازم هست اما آیا بیشترین کسر غذایی که ما روزانه مصرف می کنیم شامل گوشت قرمز هست؟ به نظرم باید حالت بهینه در نظر گرفت یعنی مواد غذایی که بیشترین مصرف آب و کسر بزرگتری از سبد غذایی شهروندان رو در بر می گیرند.
چند درصد از آب مصرفی که صرف تولید مواد غذایی میشه در تولید گوشت قرمز استفاده میشه؟
به نظرم صرف ایجاد ارتباط مشکل رو حل نمی کنه. ابتدا باید کشاورزان طبق رویه و بر اساس نیاز غذایی و ظرفیت آبی منطقه شون کشت کنند و اگر این مسئله حل بشه مرحله ارتباط کشاورز-خریدار به راحتی قابل انجام هست. وقتی بر اساس نیاز کشت بشه دیگه نیاز به تضمین خرید کمتر پیش میاد.
انتخاب یه روز هفته برای جایگزینی عادت: شنبه که اتفاقا روز کشت و زرع هم هست در آیین یونانی (یا همچین چیزی) و یا چهارشنبه-تیرشید که در آیین ایران باستان روز روشنایی باران معنا داره رو انتخاب میکردم.
یه اسم خاص برای این روز انتخاب میکردم: سبدِ غذایی کم‌آب در چهارشنبه ها [1]
با بعضی جاها و اینفلوئنسرها که اهل کار خوب هستن هماهنگ میکردم، مثلا پیکاسومو. همین طور پیج های آشپزی طور مثل مستر-تستر.
هر چهارشنبه یه غذای کم‌آب مصرف پیشنهاد میدادم. و دستور پختش به همراه یه عکس خیلی شیک از غذا رو میدادم دست اینفلوئنسرها با پیام «بابا غذای کم‌آب داد!»[2]
بعد از مدتی لیست غذاهایی که در آوردم رو به همراه دستور پختش به شکل یه کتاب در می‌آوردم و از طریق بسترهایی مثل دونیت یا مهربانه که مخاطب‌هاش با مفهوم حمایت و کار خوب آشنایی دارن، پیش فروشش میکردم.
از کجا قراره این نیاز و ظرفیت رو بدون کمک دولتی یا سرمایه‌ی بزرگ برای مطالعه متوجه بشیم؟ راهکار اولی:
یعنی نیاز رو می‌فهمی. حالا اگه موفق بوده باشه طرح امیدوار یم بودجه‌ی کافی برای مطالعات آب منطقه وجود داشته باشه. یا میشه با یه کمپانی ِ تکنولوژی‌های آبیاری همکاری کرد تا توی طراحی بسته‌ی پیشنهادی به کشاورز باهات همکاری کنن.
یه مشکل "کسب اعتماد کشاورز"ه. به نظرم با پروژه‌های یک ساله و دولتی سخت بشه اعتماد کشاورز رو جلب کرد.
اگر برای تغییر عادت انگیزه‌های محکمی وجود داشته باشه، چرا فقط یک روز از هفته؟ اخیرا غذاهایی پیدا کردم که هم خوشمزه‌ان، هم ارزون هستن و زمان پخت‌شون هم خیلی کوتاهه (انگیزه‌های محیط زیستی به کنار). البته بستگی به آدمش هم داره. مثلا شاید کسی ترجیح بده که ۳ ساعت از روزش رو برای پخت قرمه‌سبزی صرف کنه.
چهارشنبه‌های راحت چه طوره؟ یا مثلا چهارشنبه‌های آسوده (آسان)؟
اصلا تمرکز رو روی این نگذاریم که قراره سختی بکشیم. اتفاقا قراره کارمون راحت‌تر بشه.
این فکر خوبیه. اما این پیشنهاد رو کجا باید گذاشت؟
خیلی خوبه. میشه یک نسخه برای موبایل و تبلت هم درست کرد.
اسم خوبه اشاره کنه به ارزشی که داره ایجاد میشه؛ طوری که به مرور ملکه ی ذهن افراد شه که چه عادتی رو دارن ایجاد میکنن: سه شنبه ها بدون خودرو، جمعه‌ها بدون گوشت؛ محصول کم آب خوردن سختی درش نیست. البته اگه اسم آسوده-وار باشه بهتره، ولی اگه اشاره نکنه و بی ربط باشه کمکی به ایجاد عادت جدید نمیکنه.
هر روز هفته زیاده روی هست، باعث میشه یهویی اتفاقی شکل بگیره و یهویی هم از بین بره. با یه روز در هفته میشه شروع کرد و وقتی فرد به تعداد کافی سرنخ داشته باشه خودش تعمیمش میده به هفته ش.
پیشنهادها رو میشه داد به اینفلوئنسرها و ازشون درخواست کرد هر چهارشنبه رسیپی رو منتشر کنن در شبکه شون.
در ادامه‌ی این راهکار، گروه سبکتو @Sabketo ابراز تمایل کردند که میکروکتابی از گفتگوهای نوآ۰۰۷، پادخان ۲ به همراه بعضی اطلاعات تکمیلی در این زمینه آماده کنند.
اگه پیشنهادی برای تکامل این راهکار دارین، تا قبل از به اتمام رسیدن پادخان (۱۲ ساعت دیگه) ارائه بدین و اگه مایل هستین در قسمتی از این کار شریک باشین لطفا با دبیر نوآوری در تماس باشین.
میکرو کتاب
راهنمای تغییر الگوی کشت در استان خراسان رضوی
1.مقدمه ای درباره ی لزوم تغییر الگوی کشت در منطقه
2.گزارشی از کشاورزی استان خراسان رضوی و میزان آب مصرفی
3.معرفی محصولاتی که با وضعیت آب و هوایی منطقه سازگارند و میزان آب مصرفی کمی دارند.
4.نقل تجربیات کشاورزانی که از محصولات جایگزین استفاده کرده و موفق بوده اند.
5. معرفی کسانی که/ دانشگاه ها/کتاب هاو سایت هایی که در این خصوص می توانند به کشاورز مشاوره بدهند.
1.دانشجویان رشته کشاورزی و کشاورزان
2.می تونیم با دانشگاه های کشاورزی که لیست و ایمیل شون در سایت جهاد کشاورزی قرار داده شده ارتباط بگیریم و ازشون بخوایم به دانشجوها معرفی کنند و منتشرش کنند. قرار دادن روی سایت هایی مثل کتابراه و …
من داشتم فکر می کردم به یک محصولی تقریباً شبیه مجله، با ابعاد کوچکتر. یعنی صفحه های رنگی و عکس دار. هدف صحبتم اینه که این محصول برای بچه ها هم جذاب باشه که ورق بزنند و نگاه کنند.
یک نمونه که تو همین بحث ها هم پیشنهاد شد، توزیع رایگان در مکان های عمومی اطراف منطقه کشاورزی، مثل مکان های عمومی روستاها. مدرسه، مسجد، شورای روستا و …
الان تو ذهنم اینه که بچه ها می تونن بزرگترها رو به چالش بکشن و ازشون سئوال کنند، و این شاید انگیزه ای باشه برای اینکه بزرگترها درباره اش کنجکاو بشن.
برای جامعه هدف مصرف کننده ها، به نظرم انتشار نسخه الکترونیکش هم می تونه مفید باشه. در مورد مکان های توزیع نسخه چاپی ایده ای ندارم.
دسته ای خاص از این افراد مایل به حمایت از کارهای خوب هستند، و تمایل دارند در قالب حرکت‌های خوب تاثیرگذار باشن. کافیه حس حمایت و تاثیرگذاری ایشون هدف گرفته بشه. ما پیش از این از بعضی افراد تاثیرگذار برای بروز بهتر اتفاق‌هایی مثل نُوآ کمک گرفتیم، انجام شدنی بوده.
در ادامه خلاصه‌ای از مسئله‌ی اصلی و همین طور جمع‌بندی دو راهکار کلیدیِ ارائه شده در این موضوع ارائه شده است.
صورت مسئله
کشاورزها برای انتخاب محصول مورد کشت، چالش‌های مختلفی را تجربه می‌کنند؛ از جمله:
شناسایی محصولات متناسب با خاک و هوای منطقه،
انتخاب محصول سازگار با میزان آب در اختیار کشاورز،
در نظر گرفتن مدت زمان به بار نشستن محصول،
میزان درآمدزایی محصول،
و در نظر گرفتن بازار فروش محصول.
در این بین، وضعیت آب در منطقه‌ی ایران نیز در حال تبدیل شدن به یک بحران جدی است که مشارکت هر کداممان را در نقش خودمان به عنوان کشاورز، مصرف کننده‌ی محصولات کشاورزی، کارآفرین، واسطه، … می‌طلبد.
مسئله‌ای که در این پادخان مورد بررسی قرار دادیم مربوط به مشارکت‌های ماست: «برای اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی در یک منطقه متناسب با وضعیت آب اون منطقه، چه کاری از ما برمی‌آید؟»
راهکارهای جمعی پادپُرسی‌ها برای اصلاح الگوی کشت محصولاتِ کشاورزی
در این گفتگوی یک هفته‌ای، بحث‌ها و راهکارهای خیلی خوبی از سمت گروه نوآوری ارائه شد. دنبال راهکارهایی بودیم که از سمت افراد جامعه (و نه نهادها و سازمان‌ها) قابل پیگیری باشد و در ضمن تا حد کافی از طرف جمع نوآوران مورد نقد و بررسی قرار بگیرد و شفاف شود. از بین راهکارهای ارائه شده، دو راهکار در حد خوبی دارای این خصوصیات بودند:
راهکار شماره یک، تعمیم یک تجربه‌ی فردی است: «اخیرا غذاهایی می‌خورم که بیشتر بر پایه سیب‌زمینی و گندم هستند و به تدریج برنج از برنامه غذایی‌ام حذف شده. به این فکر میکردم که چه طور می‌شود چنین عادتی رو ترویج داد.» وقتی محصولات با ردپای آب[1] بالا از سفره‌ی مصرف کننده حذف شود، کشاورز هم به سمت تولید آن نمی‌رود.
این راهکار با هدف افزایش آگاهی افراد، مطرح شده است. برای اینکه دوقطبیکشاورزان-مصرف کننده ها ایجاد نشود و کشاورزان مردم را در تقابل با خودشان نبینند؛ بهتر است محصول برای هر دو گروه مناسب باشد.
گزارشی تصویری (اینفوگرافیک) از کشاورزی ایران و میزان آب مصرفی
معرفی محصولاتی که با وضعیت آب و هوایی هر منطقه سازگارند و میزان آب مصرفی کمی دارند،
نقل تجربیات کشاورزانی که از محصولات جایگزین استفاده کرده و موفق بوده‌اند،
معرفی کسانی (دانشگاه‌ها/کتاب‌ها و سایت‌ها) که در این خصوص می‌توانند به کشاورز مشاوره بدهند.
بهتر است در هر مرحله از مشاوره‌ی کشاورزان مجرب کمک بگیریم.
قدم اجرایی پیشنهادی بعدی برای راهکارها
برای تکمیل راهکار اول، سه قدم ساده مورد نیاز است:
جمع‌آوری اطلاعات اولیه راجع به ردپای آب محصولات غذایی مختلف از وب
جمع آوری تعدادی دستور پخت اولیه از غذاهای خوشمزه با این محصولات
هماهنگی با اینفلوئنسرهای مربوطه.
راهکار دوم، با همراهی تیم سبکتو و با کمک گرفتن از گفتگوهای خوبی که در زمینه‌ی آب در پادپُرس شکل گرفته، تنظیم خواهد شد[2]. در عین حال، برای تنظیم بخش‌های الف-۳ و ب-۴ مشارکت جمع خیلی تاثیرگذار خواهد بود:
جمع آوری پرسش‌هایی که برای مخاطب تاثیرگذار است،
تهیه قالبی که بتوان از کشاورزهای مختلف داستان موفقیتشان را جمع کرد،
همراهی در فرایند جمع‌آوری داستان کشاورزها.
شما چطور میتونی در ادامه‌ی این اتفاق تا اجرا، تاثیرگذار باشی؟
در هر موردی مایل به همکاری بودی، حتما با دبیر گروهِ نوآوری مطرح کن. به قول معروف با هم تواناتریم[3].
.